Dadelijk is er een nationale betoging, en op 24 november, 1 december en 8 december zijn er provinciale stakingen in de aanloop van de grote nationale staking die is aangekondigd voor 15 december. Hoe zit het met de werknemers die zelf staken? Wat met stakingspiketten die de werkwilligen verhinderen om aan de slag te gaan? Wat zijn de gevolgen voor de werkwilligen als er niet kan gewerkt worden omdat leveranciers niet kunnen leveren? Uitleg van de specialisten van Acerta.

Staking en betoging vloeien beiden voort uit het recht op staking. Werknemers die mee gaan betogen, worden voor het arbeidsrecht beschouwd als stakers en de werkgever kan zich hier niet tegen verzetten. De werknemer die zijn arbeidsovereenkomst niet uitvoert omwille van het stakingsrecht begaat dus ook geen contractuele wanprestatie. De arbeidsovereenkomst eindigt niet, enkel de uitvoering ervan wordt geschorst. Staken is immers een wettelijke grond tot schorsing van de arbeidsovereenkomst.

Het enige verschil tussen staken en betogen is te vinden bij de werkwillige werknemer die niet kan werken omwille van de vakbondsacties. De niet-staker heeft geen recht heeft op gewaarborgd dagloon, terwijl de niet-betoger in bepaalde situaties wel aanspraak kan maken op gewaarborgd dagloon.

Geen loon voor stakers

Werknemers die deelnemen aan een staking of vakbondsmanifestatie voeren hun werk niet uit. De werkgever hoeft dus ook geen loon te betalen voor die dag.

Deelnemers die aangesloten zijn bij een vakbond zullen een vergoeding ontvangen, voor zover hun vakbond de actie heeft erkend. Niet gesyndiceerde werknemers die toch deelgenomen hebben aan de acties, zijn (voor zover ze de werkgever verwittigd hebben) rechtmatig afwezig. Zij ontvangen echter geen stakingsvergoeding, noch loon, tenzij de werkgever ermee instemt dat de werknemer inhaalrust of vakantie opneemt voor de bewuste dag.

Niet-stakers

Voor werknemers die niet deelnemen aan vakbondsacties is het verhaal iets genuanceerder. Er zijn verschillende situaties denkbaar waarbij personen hun werk niet of te laat aanvatten omwille van gebeurtenissen buiten hun wil. We zetten de mogelijkheden eens op een rijtje.

De werknemer die niet deelneemt aan een manifestatie, maar er hinder door ondervindt en niet of niet tijdig op het werk geraakt, heeft recht op gewaarborgd dagloon, indien hij kan aantonen dat de vertraging te wijten is aan een onvoorziene gebeurtenis op weg naar het werk die zich buiten de wil van de betrokken werknemer voordoet. Hij moet bovendien redelijke inspanningen geleverd hebben om de onderneming te bereiken. Hij mag uiteraard niet zelf deelgenomen hebben aan de actie.

Meestal worden betogingen echter ruim op voorhand aangekondigd en in de media besproken. In dit geval zal de reden van vertraging of de eventuele afwezigheid dus niet onverwacht zijn en de werknemer heeft de mogelijkheid om maatregelen te nemen zodat hij tijdig op zijn werk geraakt. Als de werknemer in deze situatie niet of te laat op zijn werk aankomt, zal hij geen recht hebben op gewaarborgd dagloon.

Staking in de onderneming

De niet stakende werknemers die hun gewone werkdag presteren, moeten uiteraard hun loon voor die dag krijgen.

Een probleem doet zich voor wanneer werkwillige werknemers hun arbeid niet kunnen uitvoeren omwille van een stakingsactie. De werkgever heeft immers een contractuele plicht om zijn werknemers werk te geven. Enkel indien een stakingsactie overmacht uitmaakt in hoofde van de werkgever, zal de werkgever ontheven zijn van de verplichting om niet-stakers te laten werken en, daarmee samenhangend, hun loon te betalen.

De vermeende overmachtssituatie (in dit geval staking) moet aan 3 voorwaarden voldoen:

• De staking moet onvoorzienbaar zijn en onvermijdelijk;
• De staking moet het de werkgever onmogelijk maken zijn werkwillige werknemers verder tewerk te stellen;
• De werkstaking mag geen fout uitmaken die toerekenbaar is aan de werkgever

Als aan bovenstaande voorwaarden voldaan is, kan de RVA tussenkomen en de niet-stakers uitkeringen betalen wegens tijdelijke werkloosheid, voor zover het beheerscomité van de RVA de staking erkent. Aan de werknemers die dit vragen, moet de werkgever een werkloosheidsformulier C.3.2 – Werkgever en een controleformulier C.3.2.A afleveren. U kan uiteraard ook opteren voor de elektronische Aangifte Sociaal Risico (ASR). Bij het geven van erkenning houdt het RVA-beheerscomité vooral rekening met het feit of de betrokken werknemers behoren tot de arbeidseenheid waarin zich stakende werknemers bevinden en of zij ook geen belang kunnen hebben bij de inwilliging van de eisen van de stakers.

Staking in een andere onderneming

Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen een staking in de onderneming en een staking buiten de onderneming. De gevolgen voor het loon van de werknemer zijn dus hetzelfde indien hij zijn werk niet kan afmaken als gevolg van een staking van collega’s in het eigen bedrijf, dan wel omwille van een stakingsactie in een andere onderneming.

Staking bij het openbaar vervoer

Indien een werknemer door een staking bij het openbaar vervoer te laat op het werk toekomt of zelfs helemaal niet, moet dezelfde redenering gevolgd worden als in de situatie van hinder door een betoging op de weg naar het werk (zie hierboven). Indien de vakbondsacties vooraf werden aangekondigd, kunnen we niet spreken van een onvoorziene gebeurtenis en moet de werknemer de nodige maatregelen nemen om die dag naar het werk te gaan (privévervoer, carpooling, andere middelen van openbaar vervoer…). Bij een onvoorziene staking van het openbaar vervoer zal de werknemer wel aanspraak kunnen maken op gewaarborgd dagloon.

Stakingspiket bij de toegang tot het bedrijf of industrieterrein

Indien de werknemer het werk niet kan aanvatten omwille van een stakingspiket bij de ingang van het bedrijf wordt aangenomen dat hij al op het werk is aangekomen en dan heeft de werknemer geen recht op gewaarborgd dagloon.
De vraag rijst of een werknemer die reeds op een stakingspiket stuit bij de ingang tot het industrieterrein, ook verondersteld wordt al op het werk aangekomen te zijn. De meningen hierover zijn verdeeld, maar logischerwijs kan een werknemer in een dergelijke situatie slechts gewaarborgd dagloon ontvangen indien hij bewijst voldoende inspanningen te hebben geleverd om op het werk te geraken.