Bedrijven moeten zich voorbereiden op een toename van het aantal incidenten met burgerlijke onrust nu de kosten van levensonderhoudcrisis de Covid-pandemie hard op de hielen volgt, aldus verzekeraar Allianz Global Corporate & Specialty (AGCS). Nu het vertrouwen in traditionele informatiebronnen en leiderschap wordt ondermijnd, wordt de rol van sociale-mediaplatforms bij het aanwakkeren van burgerlijke onrust steeds invloedrijker. Stakingen, rellen en gewelddadige protestbewegingen vormen een risico voor bedrijven omdat niet alleen gebouwen of activa kostbare materiële schade kunnen oplopen, maar ook de bedrijfsvoering ernstig kan worden verstoord doordat panden niet toegankelijk zijn, met inkomstenderving tot gevolg.

“Maatschappelijke onrust vormt voor veel bedrijven steeds vaker een kritischer risico dan terrorisme”, zegt Srdjan Todorovic, momenteel Head of Crisis Management, UK and Nordics, bij AGCS (per 1 juli wordt Todorovic Head of Global Political Violence & Hostile Environment Solutions bij AGCS). “Het is onwaarschijnlijk dat de sociale onrust snel zal afnemen, gezien de naschokken van Covid-19, de crisis rond de kosten van levensonderhoud en de ideologische verschuivingen die de samenlevingen over de hele wereld blijven verdelen. Bedrijven moeten alert zijn op verdachte indicatoren en duidelijke deëscalatie- en reactietrajecten uitzetten om te anticiperen op mogelijke verwondingen van personeel en schade aan bedrijfs- en persoonlijke eigendommen.”

De Verenigde Naties hebben gewaarschuwd voor het destabiliserende potentieel van ontwrichte bevoorradingsketens en sterk stijgende voedsel-, brandstof- en meststofprijzen, met name in de context van Rusland en Oekraïne, die ongeveer 30% van de tarwevoorraad in de wereld voor hun rekening nemen. “Dit alles legt de kiem voor politieke instabiliteit en onrust in de wereld”, zei VN-secretaris-generaal Antonio Guterres in maart 2022. Ondertussen ziet het risicoadviesbureau Verisk Maplecroft een toename van de onrust onder de burgerbevolking als “onvermijdelijk, in middeninkomenslanden, die tijdens de pandemie sociale bescherming konden bieden, maar het nu moeilijk zullen vinden om dat uitgavenniveau te handhaven naarmate de kosten van levensonderhoud stijgen.”

Volgens de Verisk Civil Unrest Index Projections, zullen 75 landen tegen eind 2022 waarschijnlijk te maken krijgen met een toename van protesten, wat bijvoorbeeld zal leiden tot een hogere frequentie van onrust en meer schade aan infrastructuur en gebouwen. De vooruitzichten zijn het somberst voor de 34 landen waar de situatie tegen augustus 2022 aanzienlijk zal verslechteren. Meer dan een derde van deze landen ligt in Europa en Centraal-Europa (12), gevolgd door Noord- en Zuid-Amerika (10), Afrika (6), Midden-Oosten en Noord-Afrika (3) en Azië (3).

De economische en verzekerde verliezen als gevolg van eerdere protesten zijn aanzienlijk geweest en hebben geleid tot aanzienlijke claims voor bedrijven en hun verzekeraars. In 2018 kwam de Gele Vest-beweging in Frankrijk in opstand om te protesteren tegen brandstofprijzen en economische ongelijkheid, waardoor Franse detailhandelaren in slechts een paar weken tijd 1,1 miljard dollar aan inkomsten misliepen. Een jaar later werden in Chili grootschalige demonstraties aangewakkerd door een verhoging van de metrotarieven, wat leidde tot verzekerde verliezen van 3 miljard dollar. In de VS hebben de protesten in 2020 naar aanleiding van de dood van George Floyd in politiehechtenis naar schatting geleid tot meer dan 2 miljard dollar aan verzekerde verliezen4, terwijl de Zuid-Afrikaanse rellen in juli 2021, die volgden op de arrestatie van voormalig president Jacob Zuma en werden aangewakkerd door ontslagen en economische ongelijkheid, voor 1,7 miljard dollar aan schade5 veroorzaakten. Eerder dit jaar werd in Canada, Frankrijk en Nieuw-Zeeland gedemonstreerd tegen de beperkingen van Covid-19, onder meer door konvooien van voertuigen die in grote steden voor ontwrichting zorgden.

Een netwerk van ontwrichting

De invloed van sociale medianetwerken speelt een steeds grotere rol bij het mobiliseren van demonstranten en het aanwakkeren van sociale onrust. “Het samenbindende en galvaniserende effect van sociale media op dergelijke protesten is geen bijzonder recent fenomeen, maar tijdens de Covid-crisis combineerde het met andere potentieel opruiende factoren zoals politieke polarisatie, anti-vaccinatie sentiment, en het groeiende wantrouwen in de overheid om een perfecte storm van ontevredenheid te creëren,” zegt Todorovic. “Geografie was ook minder een barrière. Gelijkgestemden konden gemakkelijker van gedachten wisselen en sneller en doeltreffender in groteren getale mobiliseren. In een wereld waarin het vertrouwen in zowel de overheid als de media sterk is gedaald, kon verkeerde informatie de overhand krijgen en konden partijdige grieven worden aangewakkerd en uitgebuit.”

Doelwitten van onrust onder de burgerbevolking, of bijkomende schade als gevolg daarvan, kunnen overheidsgebouwen, vervoersinfrastructuur, bevoorradingsketens, winkelpanden, ondernemingen in buitenlandse handen, benzinestations, distributiecentra voor kritieke goederen, en toeristische of horecabedrijven zijn.

Bedrijven moeten hun bedrijfsnoodplannen herzien en zo nodig bijwerken, rekening houdend met eventuele kwetsbaarheden in de toeleveringsketen. Zij moeten ook hun verzekeringspolissen herzien in geval van toenemende lokale onrust. Schadeverzekeringen dekken in sommige gevallen claims in verband met politiek geweld, maar verzekeraars bieden gespecialiseerde dekking om de gevolgen van stakingen, rellen en burgerlijke onlusten (SRCC) te verzachten.

“De aard van de bedreigingen met politiek geweld evolueert, aangezien sommige democratieën instabiel worden en bepaalde autocratieën hard optreden tegen andersdenkenden. Onrust kan gelijktijdig op meerdere plaatsen ontstaan, aangezien de sociale media nu een snelle mobilisatie van demonstranten mogelijk maken. Dit betekent dat bijvoorbeeld grote winkelketens meerdere verliezen kunnen lijden in één gebeurtenis op verschillende locaties in een land,” zegt Todorovic.

Hoe bedrijven zich kunnen voorbereiden en het ergste kunnen voorkomen

De beste manier om bedrijven voor te bereiden op of te reageren op dergelijke onrust onder de bevolking hangt af van veel factoren, waaronder de aard van de gebeurtenis die de onrust veroorzaakt, de nabijheid van de locatie en het soort bedrijf. Allianz Risk Consulting heeft een lijst opgesteld met technische aanbevelingen voor bedrijven en particulieren om de risico’s van onrust onder de burgerbevolking te beperken, rekening houdend met deze variabelen en de bijbehorende manieren van de-escalatie, communicatie en reactie.