België heeft zich ertoe verbonden om alle mondiale duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) te bereiken in 2030. Zonder nieuwe maatregelen zullen veel van die doelstellingen niet gehaald worden. De federale overheidsdiensten hebben concrete acties uitgevoerd, hoewel een politieke impuls om de SDG’s te realiseren ontbrak. m mondiale uitdagingen zoals armoede, ongelijkheid, klimaatverandering en achteruitgang van biologische diversiteit aan te pakken, hebben alle landen in de wereld de duurzame-ontwikkelingsdoelstellingen (Sustainable Development Goals of SDG’s) aangenomen. Het Federaal rapport inzake duurzame ontwikkeling 2019 stelt vast dat die doelstellingen in België niet zullen worden bereikt met een voortzetting van de huidige trends.

Op een totaal van 51 opvolgingsindicatoren van de SDG’s (zie bijgevoegde tabel) bereiken slechts 4 indicatoren hun becijferde doelstelling in 2030: onderzoek en ontwikkeling, blootstelling aan fijn stof, olieverontreiniging en zee-oppervlakte in het Natura 2000-gebied.

Zonder nieuw beleid bereiken 17 andere indicatoren hun becijferde doelstelling in 2030 niet. Dat is onder andere het geval voor dagelijkse rokers: hun aandeel daalt, maar niet snel genoeg om met 30% te verminderen ten opzichte van 2013, de doelstelling die de Wereldgezondheidsorganisatie definieerde. Een ander voorbeeld is het vervoer van personen met de wagen: het aandeel van de wagen in het personenvervoer blijft stabiel rond 80% tot 2030, terwijl het moet dalen tot 67% in 2030.

Voor de overige indicatoren bestaat er geen officiële tekst die een becijferde doelstelling tegen 2030 definieert, maar de richting waarin ze moeten evolueren is duidelijk. Over de periode 2000-2018 evolueren 11 indicatoren in de gewenste richting. Omdat een doelstelling ontbreekt, valt echter onmogelijk te bepalen of die evolutie voldoende is.

Aanbeveiling#1: De SDG’s vertalen in precieze en concrete doelstellingen voor België.

Nut van duurzame ontwikkeling om beleid voor te bereiden

Om beleid te kunnen kiezen dat het best de SDG’s realiseert, moet de impact van dat beleid op de SDG’s geëvalueerd worden. Het rapport onderzocht alternatieven voor bedrijfswagens en de CO2-taks.
De ontvangsten van een CO2-taks gebruiken om de btw op elektriciteit te verminderen, heeft een gunstige impact op armoede (SDG 1) en ongelijkheid (SDG 10), maar doet het energieverbruik (SDG 7) en de CO2-emissies (SDG 13) stijgen. Die ontvangsten daarentegen gebruiken om een energiecheque toe te kennen aan de gezinnen die het hardst worden getroffen door de CO2-taks, heeft ook een positieve impact op armoede en ongelijkheid, maar zonder negatieve impact op energie en klimaat.

Aanbeveiling#2: De impact van beleid in voorbereiding op alle SDG’s analyseren.

Federale instellingen voor duurzame ontwikkeling werden meer dan 20 jaar geleden opgericht dankzij de wet van 1997 over duurzame ontwikkeling. Het gaat onder andere over de Interdepartementale Commissie Duurzame Ontwikkeling, die alle overheidsdiensten groepeert en waarvoor het Federaal Instituut voor Duurzame Ontwikkeling als secretariaat fungeert. Die actoren realiseerden onder meer het volgende:

• de voorbereiding van een voorontwerp van het Federaal plan voor duurzame ontwikkeling 2015-2020, dat niet werd goedgekeurd door de regering;
• de voorbereiding van een voorontwerp van het Federaal plan voor duurzame ontwikkeling 2020-2025, dat door de volgende regering moet worden goedgekeurd en uitgevoerd;
• de bijdragen aan het Nationaal Actieplan Ondernemingen en Mensenrechten en het Plan gezondheidsongelijkheden;
• de verbetering van de milieuprestaties van de federale overheidsdiensten (diverse consumptie, mobiliteit, afval), onder meer doordat veel diensten een EMAS-registratie behaalden.

Weinig politieke impuls op federaal niveau om rekening te houden met de SDG’s

Sinds de goedkeuring van de SDG’s in 2015 bevatten verschillende beleidsteksten en verklaringen, bijvoorbeeld de Vrijwillige Nationale Doorlichting die werd gepresenteerd aan de VN in 2017, voorstellen om met die doelstellingen rekening te houden. Maar veel concrete gevolgen had dat niet. Die voorstellen uitvoeren, zou nochtans nuttig zijn om in de beleidsvoorbereiding een cultuur van duurzame ontwikkeling tot stand te brengen.

Aanbeveiling#3. Een nieuw Federaal plan voor duurzame ontwikkeling goedkeuren en uitvoeren;
Aanbeveiling#4. De SDG’s integreren in beleidsteksten zoals regeringsverklaringen en beleidsnota’s;
Aanbeveiling#5. Rekening houden met de SDG’s in de parlementaire debatten.

Bijna stilgevallen interfederale samenwerking voor duurzame ontwikkeling

Een Nationale strategie voor duurzame ontwikkeling werd samen met de gefedereerde entiteiten in 2017 goedgekeurd, maar ze is weinig ambitieus. Ze werd als ‘onvoldoende’ beoordeeld door de 9 geraadpleegde adviesraden. Die strategie stelt 6 samenwerkingswerven voor. Er werden weinig acties van die werven gerealiseerd. De 51 indicatoren die het FPB evalueerde, tonen dat nieuwe acties nodig zijn. De omvang van de uitdagingen vergt immers een versterkte samenwerking en een groter aantal werven.

De interfederale samenwerking binnen de Interministeriële Conferentie Duurzame Ontwikkeling is bijna tot stilstand gekomen sinds eind 2017. De evaluatie van de Nationale strategie voor duurzame ontwikkeling die was gepland voor het begin van 2019, werd niet uitgevoerd. Momenteel werkt enkel een technische groep over duurzame overheidsopdrachten.

Aanbeveiling#6. De interfederale samenwerking voor duurzame ontwikkeling hervatten;
Aanbeveiling#7. Het aantal werven van de nationale strategie voor duurzame ontwikkeling verhogen en die strategie evalueren.

Bron : Federaal PlanBureau