Gisteren organiseerden de vakbonden een nationale staking in alle sectoren. Ze protesteren vooral tegen de “magere loonmarge”. Volgens het technisch rapport van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) is er inderdaad slechts 0,8% beschikbaar voor loonsverhogingen in 2019 en 2020. Tegelijkertijd krijgen we onze vacatures niet ingevuld en worden bedrijven wereldwijd geconfronteerd met een stevige druk op de lonen voor “schaars talent”. Volgens de vakbonden is de zeer beperkte loonmarge het gevolg van de hervormde loonwet van de huidige regering. Maar de reward specialisten bij Korn Ferry, denken daar anders over. Zij stellen dat de grote boosdoener van deze flinterdunne marge de Belgische loonautomatismen zijn. Het doorbreken hiervan is even dringend als onvermijdelijk.

Ten eerste verdient het zogenaamd “beperkt” karakter van de 0,8% loonmarge enige nuancering. Het gaat hier namelijk om de loonmarge bovenop de loonsverhogingen gekoppeld aan de index. En die bedraagt in januari voor heel wat mensen 2,16%, met afwijkende percentages afhankelijk van het paritair comité. Korn Ferry houdt op internationale schaal regelmatig de vinger aan de pols bij klanten over de loonsverwachtingen. De bevraging die dit jaar in januari werd uitgevoerd, leert 2 zaken: quasi elk bedrijf worstelt om vacatures (vaak technische) ingevuld te krijgen en de
verwachte loonstijgingen bovenop de index bedraagt 1,3% voor 2019. Opmerkelijk hoger dus dan de 0,8% die de CRB voorziet voor de periode 2019 – 2020.

Belgische bedrijven verwachten dus een impact op de lonen ten gevolge van de toenemende schaarste op de arbeidsmarkt. Nochtans dienen ze vanuit concurrentieel perspectief de loonmassa onder controle te houden.

Ten tweede is de term “beperkend” karakter van de loonmarge een vlag die beter de lading dekt waar het écht om draait. Inderdaad, de grote hinderende factor bij deze maatregelen zijn de Belgische loonautomatismen. Walter Janssens, reward specialist bij Korn Ferry, preciseert dat het niet enkel de loonindexering betreft, maar ook de automatische doorgroei op basis van anciënniteit. De afbouw van de anciënniteitsbarema’s, nochtans voorzien in de regeringsverklaring, is dode letter gebleven. De experten van Korn Ferry ergeren zich al jaren aan dit vastgeroest principe. “Vooral omdat hierdoor de loonspanning tussen oudere en jongere werknemers onaanvaardbaar groot is in vergelijkig met de buurlanden”, verduidelijkt Sonja Brouwers. Nemen we Duitsland, Frankrijk en Nederland (dezelfde landen waarmee de CRB rekening houdt bij het opmaken van het technisch rapport) als vergelijkingsbasis, dan is die loonkloof tussen oudere en jongere werknemers voor eenzelfde functie het grootst in België.

Walter Janssens illustreert het fenomeen aan de hand van een voorbeeld op basis van de loononderzoeken die Korn Ferry in onze buurlanden uitvoert. “Neem een hulpboekhouder van 25 jaar die € 2.500 per maand verdient. In België zal zijn collega hulpboekhouder (die naast hem of haar aan hetzelfde bureel werkt bij hetzelfde bedrijf) van 55 met 30 jaar anciënniteit € 3.500 verdienen. Dat is een verschil van 40%. In Nederland zal die kloof “slechts” 30% zijn, in Frankrijk 28% en in Duitsland 18%. Concreet zijn wij “kampioen” in deze anciënniteitsautomatismen. Niet meer of niet minder een systeemfout.”

Liever loyauteit dan anciënniteit

“Er is natuurlijk niks mis met het belonen van loyauteit”, vult Walter Janssens aan, die de term loyauteit verkiest boven anciënniteit. “Maar doe dat niet door jaarlijks het loon automatisch en dus voor iedereen te verhogen.” Een loyauteitspremie is veel geschikter. Indien de overheid deze premie met een fiscale korting zou ondersteunen, dan hebben we een sleutel om die anciënniteitslonen te schrappen, of ten minste af te toppen na bijvoorbeeld 5 jaar. Bovendien hoeft deze loyauteitspremie niet per definitie meteen in centen uitgekeerd te worden. Andere, meer creatieve vormen zijn bijvoorbeeld de loyauteitspremie storten als aanvullende bijdrage in de pensioenverzekering (een gunstige investering op lange termijn), meer flexibiliteit en autonomie qua werktijden en -locatie, investeren in opleiding (in onze samenleving van “levenslang leren” zijn vaardigheden immers voortdurend aan (her)opfrissing toe), …

“Uiteindelijk is het de bedoeling om ruimte te scheppen in de loonmarge waardoor bedrijven een eigen loonpolitiek kunnen voeren. En ja dat zal betekenen dat “schaarse STEM profielen” meer opslag gaan krijgen dan anderen”, zegt Walter Janssens. Dat neemt niet weg dat uit de research van Korn Ferry ook blijkt dat bedrijven meer en meer inzetten op opleiding dan in louter loonsopslag. “Dat is ongetwijfeld een juiste benadering”, interpreteert Sonja Brouwers. “Maar laten we niet al te naief zijn. Een aangepast (lees hoger) loonpakket, zal zeker ook deel uitmaken van de politiek, zij het dan selectief voor specifieke doelgroepen en niet-recurrent, laat staan automatisch.”

De experten van Korn Ferry kunnen ook niet nalaten om het Belgsche fatalisme over de blijvend schrijnend lage arbeidsmarktparticipatie van 55-plussers te hekelen. Ontelbare studies (waaronder ook de research van Korn Ferry) hebben al uitgewezen dat de Belgische loonstructuur van automatismen de “oudere” medewerkers te vroeg uit het arbeidscircuit stoot.

“Met ons voorstel om de anciënniteitsgebonden loonsverhoging te vervangen door een
loyauteitspremie, willen we niet enkel marge vrij maken voor een bedrijfseigen loonpolitiek, maar ook beletten dat de oudere medewerkers structureel als te duur worden gepercipieerd. In tijden van krapte op de arbeidsmarkt moet élk lid van de talentpool benut worden en kansen krijgen.”, besluiten Brouwers en Janssens hun betoog.