Psychosociale en musculoskeletale risicofactoren komen het meest voor op Europese werkplekken. In België wordt bijna 2/3 van de organisaties met deze risicofactoren geconfronteerd. Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) heeft op 23 juni 2015, in het Europees Parlement in Brussel, de belangrijkste bevindingen bekend gemaakt van de tweede Europese bedrijvenenquête naar nieuwe en opkomende risico’s (ESENER-2).

De resultaten van de enquête, waarbij de respons van bijna 50 000 organisaties in 36 landen, waaronder alle 28 lidstaten, is verzameld, bieden een gedetailleerd inzicht in de wijze waarop risico’s op vlak van veiligheid en gezondheid op het werk in Europa worden aangepakt. Mede doordat de resultaten gemakkelijk toegankelijk zijn via een onlinedashboard is deze enquête een belangrijke nieuwe informatiebron voor beleidsmakers, onderzoekers en mensen uit de praktijk.

De Europese ESENER-2 enquête onderzoekt de manier waarop organisaties van verschillende grootte, waaronder micro-ondernemingen met vijf tot tien werknemers, veiligheid en gezondheid in de praktijk aanpakken en met name nieuwe en opkomende risico’s, zoals psychosociale risico’s. De enquêtevragen werden gericht aan de persoon binnen de organisatie met de meeste kennis van veiligheid en gezondheid op het werk. De respondenten werden gevraagd de belangrijkste risicofactoren binnen hun organisatie te noemen en aan te geven hoe zij deze aanpakken. Belangrijk is dat zij ook vermeldden waarom zij risico’s beheersen en wat de grootste problemen zijn die de risicoanalyse op de werkplek in de weg staan.

Psychosociale risico’s en musculoskeletale aandoeningen

Omgaan met lastige klanten, patiënten, leerlingen, enz. is de meest gerapporteerde risicofactor (58% van de organisaties in de EU-28), wat voor een deel de continue groei van de dienstensector verklaart. In België kruisten 65,5 % van de respondenten het vakje “ja” aan voor deze risicofactor. Tijdsdruk (43 %) is de tweede, meest frequente, psychosociale risicofactor die de organisaties in EU-28 aanhaalden.

Ook factoren die leiden tot musculoskeletale aandoeningen, zoals vermoeiende of pijnlijke houdingen (59,8 % in België) en repetitieve hand- of armbewegingen (48,4 %), worden zeer vaak vermeld in alle bedrijfssectoren.

Evaluatie van de risico’s

Uit de resultaten blijkt dat 77,2 % van de organisaties in de EU-28 regelmatig een risicoanalyse uitvoert. Toegespitst op België gaat het om 66,5 % van de ondernemingen. Ruim 90 % van de organisaties beschouwen deze analyses als een nuttige bijdrage tot het beheer van veiligheid en gezondheid. Het percentage ondernemingen dat zelf risicoanalyses, uitvoert eerder dan hiervoor een externe partij in te schakelen, varieert sterk van land tot land. De cijfers voor risicoanalyse met eigen werknemers gaan van 83,2 % in Denemarken tot 7,4 % in Slovenië en 42,3 % in het geval van België. In ons land wordt 34,4 % van de risicoanalyses grotendeels door een externe partner gerealiseerd. De analyses die door ongeveer evenveel interne werknemers als externe partijen worden gemaakt halen in België slechts 23,3 %. Tot slot, de omvang van de organisatie speelt een belangrijke rol, en toch voeren in sommige landen een meerderheid van de kleinste organisaties doorgaans risicoanalyses met eigen werknemers uit.

Nuttig om weten is dat een hoge mate van (formele of informele) werknemersparticipatie een sterke indicator is van goede arbeidsomstandigheden, zowel op vlak van de aanpak van veiligheid en gezondheid in het algemeen als van psychosociale risico’s in het bijzonder.

Zo goed als 1 op 4 ondervraagde organisaties (of 24 %) die niet regelmatig risicoanalyses uitvoeren, geven daarvoor als voornaamste reden op dat risico’s en gevaren al bekend zijn (83 %) en dat er geen grote problemen zijn (80 %). Volgens Frank Dehasque van het Belgisch Focal Point van EU-OSHA roept dit de volgende vraag op: hebben organisaties, en vooral dan de kleinste onder hen, inderdaad minder problemen of zijn ze zich minder bewust van de risico’s op de werkvloer? Psychosociale risico’s, zo blijkt verder uit de enquête, worden uiteindelijk als de grootste uitdaging ervaren; bijna één op de vijf organisaties die met lastige klanten moeten omgaan of tijdsdruk ervaren, geeft aan dat het hun aan informatie of adequate instrumenten ontbreekt om het risico effectief aan te pakken. “Nochtans, zo stelt Dehasque, zijn psychosociale risico’s evengoed beheersbaar als andere veiligheids- en gezondheidsrisico’s.”