Is de ‘baan voor het leven’ verleden tijd? Zijn we geleidelijk aan tot een arbeidsmarkt gekomen waarbij werknemers zich minder lang binden aan eenzelfde werkgever of waarbij werkgevers door veranderende marktomstandigheden minder in staat zijn om stabiele, vaste jobs te garanderen? Kortom, wordt de flexibele loopbaan stilaan de nieuwe norm?

In deze arbeidsmarktflits van Steunpunt WSE gaan we na of er inderdaad sprake is van een verschuiving van een vaste naar een flexibele loopbaan, door te kijken hoe de gemiddelde jobanciënniteit is geëvolueerd over de voorbije decennia. We kunnen immers verwachten dat een tendens naar flexibele loopbanen tot uiting komt in een daling van de gemiddelde jobanciënniteit, oftewel de duur dat mensen eenzelfde job uitoefenen.

Evolutie jobanciënniteit

De gemiddelde jobanciënniteit geeft weer hoe lang de zittende werknemers en zelfstandigen gemiddeld aan het werk zijn in de huidige job. We brengen deze in kaart door bij alle werkenden te kijken naar het jaar waarin de huidige job begon en op basis hiervan de totale duurtijd van de jobs te berekenen (uitgedrukt in jaren).

Tussen 1992 en 2013 is de totale (15-64 jaar) gemiddelde jobanciënniteit redelijk stabiel gebleven. In 1992 zat de Vlaming gemiddeld 11,1 jaar in zijn toenmalige job. In 2013 was dit licht gestegen tot 11,4 jaar. Dit vertelt evenwel niet het volledige verhaal, aangezien er hierbij geen rekening wordt gehouden met de (veranderde) leeftijdssamenstelling van de werkende bevolking. Tussen 1992 en 2013 is de Vlaamse beroepsbevolking immers sterk vergrijsd, wat een opwaarts effect heeft op de gemiddelde jobanciënniteit, aangezien ‘oudere’ werknemers doorgaans een hogere jobanciënniteit hebben.

Hier speelt dus een samenstellingseffect, waarbij de werkende bevolking uit steeds meer 50-plussers bestaat die een hogere jobanciënniteit hebben. Om dit effect af te zonderen, tonen we in de figuur ook de evoluties per leeftijdsgroep. Deze zijn allen dalend.1 Indien we de leeftijdsgroepen afzonderlijk bekijken, blijkt er dus een gestage dalende tendens te bestaan wat betreft de gemiddelde jobanciënniteit in Vlaanderen.

Dalende jobanciënniteit te wijten aan meer mobiliteit?

Het blijkt dus dat de gemiddelde duurtijd van de jobs afneemt. Een eerste mogelijke verklaring hiervoor is dat werkenden steeds frequenter van job veranderen, waardoor ze minder jobanciënniteit kunnen opbouwen. Dit zou tot uiting moeten komen in een toename van de jobmobiliteit. Deze drukt het aandeel werkenden uit die in de periode van een jaar van job veranderden. Er is echter geen duidelijke tendens naar meer of minder jobmobiliteit is.

Naast de jobmobiliteit kan ook de zogenaamde socio-economische mobiliteit een invloed hebben op de gemiddelde jobanciënniteit van werknemers. Terwijl we met de jobmobiliteit werk-werk-transities vatten, verstaan we onder socio-economische mobiliteit de bewegingen tussen werk en niet-werk. Hierbij nemen we de twee bewegingen in rekening, dus van werk naar niet-werk en van niet-werk naar werk. De socio-economische mobiliteit geeft zo het percentage van de bevolking (15-64 jaar) weer die in de periode van een jaar van arbeidsmarktpositie (werk of niet-werk) veranderde. Door een breuk in de tijdreeks moeten de perioden 1992-1998 en 1999-2013 apart bekeken worden. Zo constateren we dat tussen 1992 en 1998 de socio-economische mobiliteit schommelde tussen 4,0% en 5,0%, en vanaf 1999 eerder tussen 6,0% en 7,0%. Over heel de lijn vertoont ook deze curve een schommelend patroon, waarbij we al bij al geen uitgesproken trend zien naar meer of minder bewegingen tussen werk en niet-werk.

Besluit

In de tijdreeksen vonden we geen overtuigende aanwijzingen voor een verschuiving van een vaste naar een flexibele loopbaan. Per leeftijdsgroep zagen we weliswaar een (lichte) daling van de jobanciënniteit, maar dit lijkt niet noodzakelijk te wijzen op een evolutie naar meer flexibele loopbanen, aangezien er zowel bij de job- als de socio-economische mobiliteit geen duidelijke tendens is naar meer bewegingen.

Bron: Steunpunt WSE