In welke bedrijven wordt vaker gestaakt? In bedrijven waarin het personeel het
management niet vertrouwt en die recent door een herstructurering gingen. De sterkte van de lokale vakbond en de werking van de overlegorganen hebben geen effect op de kans op bedrijfsstakingen. Dat blijkt uit een UGent masterproef van Maxime Verlinde.

In het kampioenschap staken is België steevast een medaillekanshebber. In 2019 werden er zo’n 107 dagen (per 1000 werknemers) niet gewerkt door een stakingsactie. In andere landen wordt beduidend minder gestaakt. Een groot deel van het verschil is te verklaren door veelvuldige algemene stakingen in België. Zo waren er recent in 2016, 2019 en 2021 nog grote algemene stakingen tegen de regering of tegen de beperkende loonnorm.

Maar naast die algemene stakingen wordt er ook frequenter gestaakt in ondernemingen, los van politieke agenda’s of problemen. Maxime Verlinde: “Daarom ging ik op zoek naar mogelijke verklaringen voor stakingen in onze bedrijven. De focus lag op vier zaken: de sterkte van de lokale vakbond, het functioneren van de bestaande overlegorganen, het vertrouwen tussen werknemers en het management en de aanwezigheid van recente herstructureringen.”

Op basis van data van de Europese Bedrijvenenquête (Eurofound) werd gekeken naar waar (en wanneer) er stakingen op bedrijfsniveau voorkomen. Promotor prof. dr. Stan De Spiegelaere: “De verwachting was dat waar sterke vakbonden aanwezig zijn, waar de overlegorganen niet werken, waar er weinig vertrouwen heerst tussen management en personeel en waar er een recente herstructurering was, de kans op een bedrijfsstaking hoger zou liggen.”

Dat bleek maar gedeeltelijk correct. De sterkte van de vakbond op bedrijfsniveau (de omvang van het ledenbestand van de lokale vakbond) blijkt geen significant effect te hebben. Ook de werking van de overlegorganen niet. Wat vooral belangrijk is, is een recente herstructurering met ontslagen. In zo’n gevallen is er een grotere kans op stakingen. Omgekeerd, waar er een vertrouwensrelatie heerst tussen personeel en management, tekent er zich een lagere kans op stakingen af.

Verlinde: “Een herstructurering met ontslagen is altijd een moeilijke periode voor ondernemingen en voedt gevoelens van onrechtvaardigheid. Bedrijfsleiders moeten juist op dit moment extra inzetten op vertrouwen. Het dan louter volgen van de letter van de wet, door bijvoorbeeld enkel de verplichte informatie over te dragen aan de vertegenwoordigers, is niet voldoende. Mogelijke manieren om vertrouwen te kweken zijn open en wederzijdse communicatie, vroege betrokkenheid van vertegenwoordigers bij bedrijfsbeslissingen en het inzetten op co-creatie van beleid rond minder omstreden thema’s zoals thuiswerk.”

De Spiegelaere: “Recent waren we getuige van AB Inbev dat dreigde met de verhuizing van productie naar het buitenland door de vele werkonderbrekingen in Jupille. Dit onderzoek suggereert dat dit niet de beste manier is om stakingsacties te vermijden. Vertrouwen kweek je niet met dreigementen.”

Bron: masterthesis van Maxime Verlinde getiteld: ‘Piketteren of communiceren? Een kwantitatieve studie naar de bedrijfsspecifieke variabelen die stakingsacties op het Belgische bedrijfsniveau verklaren.’ De data komt van de Europese Bedrijvensurvey 2019. Er werd enkel gekeken naar Belgische bedrijven die een werknemersvertegenwoordiging hebben. In totaal bevatte de dataset informatie van 100 bedrijven, waarvan er in 20 een recente stakingsactie (werkonderbreking, stiptheidsactie of weigering tot het presteren van overuren) plaatsvond.