Uit het nieuwe Gig Economy-rapport van PwC Legal blijkt dat, in een poging om digitale platformen in hun dichotoom juridisch kader te integreren, landen in heel Europa digitale platformen de hoedanigheid van werkgevers toebedelen. Hiermee trachten zij de juridische ambiguïteit met betrekking tot de sociale status en arbeidsvoorwaarden van ‘gig workers’ te verminderen. De kwalificatie van die werkers als werknemers heeft verstrekkende gevolgen voor de sector, waarvan het hele bedrijfsmodel is gebaseerd op flexibiliteit.

In december 2021 heeft de Europese Commissie een voorstel gedaan voor een richtlijn om de arbeidsvoorwaarden voor platformwerk te verbeteren en de duurzame groei van digitale arbeidsplatformen in de EU te ondersteunen. De nieuwe regels moeten ervoor zorgen dat mensen die via digitale arbeidsplatformen werken, meer sociale rechten en voordelen kunnen genieten; niet alleen in het geval van een reguliere samenwerking, maar ook in het geval van een samenwerking met gebruik van algoritmisch management (d.w.z. geautomatiseerde systemen die leidinggevende functies op het werk ondersteunen of vervangen). Indien van toepassing kunnen de criteria die erin worden geïntroduceerd leiden tot een wettelijke vermoeden van werknemerschap, wat – kort door de bocht – kan impliceren dat digitale platformen de status van werkgever krijgen toebedeeld.

Van zelfstandige naar werknemer

Momenteel zijn de platformwerkers duidelijk actief, maar komen ze zelden voor in officiële statistieken en zijn er geen cijfers over het aantal platformwerkers dat in België actief is. Toch blijft de sector gestaag groeien: tussen 2016 en 2020 zijn de inkomsten in de platformeconomie in Europa bijna vervijfvoudigd van naar schatting 3 miljard euro tot ongeveer 14 miljard euro. De aangekondigde wetgeving ondermijnt echter de flexibiliteit die aan de basis ligt van de bedrijfsmodellen van digitale platformen, zowel voor werkgevers als voor werknemers.

Jessica De Bels, Advocaat Employment Law bij PwC Legal, legt uit: “De invoering van het vermoeden van werknemerschap voor platformwerkers in de Europese en lokale wetgeving doet de gig-economie op zijn grondvesten schudden. Het bedrijfsmodel van de meeste van deze bedrijven draait immers rond het aanpassen van de werkcapaciteit aan schommelingen in de vraag van de consument – wat niet strookt met de basisprincipes van een standaard arbeidsovereenkomst. Afhankelijk van de bron zouden tussen de 4 en 5,5 miljoen werkers kunnen worden geherclassificeerd als werknemers. Het zal interessant zijn om te zien hoe zowel de arbeidsmarkt als deze sector ter waarde van 14 miljard euro met deze realiteit zullen omgaan, mocht het zover komen.”

Belgische hervorming van de platformeconomie

Hoewel de Europese richtlijn nog in de ontwerpfase verkeert, volgen een aantal EU-landen dit voorbeeld en voeren zij een soortgelijke aanpak in hun nationale wetgeving in, zoals de ontwerpteksten van de arbeidsdeal in België en de Rider Law in Spanje. De Belgische federale regering kondigde in februari 2022 een hervorming van de arbeidsmarkt aan, en een van de vele onderwerpen die in dit wetsontwerp werden vermeld, was het sociaal statuut van platformwerkers.
Naar analogie met het Europese voorstel voert het Belgische wetsontwerp een wettelijk vermoeden in dat de platformwerker moet worden beschouwd als een werknemer van het platform, indien aan vooraf bepaalde criteria is voldaan. De Belgische wetgever voegde drie nieuwe criteria toe aan de vijf criteria voorgesteld door de Europese Commissie. Het vermoeden van tewerkstelling geldt als aan drie van de acht criteria is voldaan (of aan twee van de vijf EU-criteria).

Pascale Moreau, Partner Employment Law bij PwC Legal legt uit: “Wat we zien gebeuren in de platformeconomie zou de voorbode kunnen zijn van veranderingen over de hele linie op de arbeidsmarkt. Als algoritmische systemen en datagestuurde systemen die bepalen hoe we ons werk moeten doen en wanneer en waar we moeten werken (buiten de gig- of platformeconomie) op grote schaal ingang vinden op de bredere arbeidsmarkt, kunnen we een nieuw tijdperk ingaan op de arbeidsmarkt. Ongetwijfeld zou deze nieuwe dynamiek kunnen leiden tot extra werkgelegenheid en een grotere efficiëntie. Maar elke medaille heeft twee kanten. Er zal een oplossing moeten worden gevonden voor vragen in verband met transparantie, bedrijfscultuur, sociale dialoog, verantwoordingsplicht, vooroordelen en privacy, om er maar een paar te noemen. Als we willen dat deze nieuwe manier van werken duurzaam is, moeten we ervoor zorgen dat innovatie en bescherming hand in hand gaan.”

Op 17 juni 2022 heeft de Belgische federale regering aangekondigd dat zij een akkoord heeft bereikt over de hervorming van de arbeidsmarkt. Wat de platformeconomie betreft, wordt verwacht dat een nieuw wetsontwerp zal worden ingediend en in stemming gebracht in het federale parlement vóór de Belgische nationale feestdag op 21 juli 2022. Mocht dit het geval zijn, dan zou België het eerste land kunnen zijn dat de (ontwerp)richtlijn implementeert.

Bron: PwC Legal – Gig Economy Report