Minister Demir wil tegen 2026 snoeien en hervormen in de Vlaamse opleidingsinstrumenten voor werknemers. Ze vroeg de Vlaamse vakbonden en werkgeversorganisaties verenigd in de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) hierover om advies. De SERV stelt voor om van de vier bestaande opleidingsinstrumenten het Vlaams opleidingsverlof (VOV) en de loopbaancheques te behouden en te optimaliseren. Dat heeft het voordeel van de helderheid: één instrument voor de ondersteuning van opleiding en één instrument voor loopbaanbegeleiding.

Maar daar stopt het niet: voor de SERV moet een opleidingsoffensief veel meer omvatten dan alleen maar opleidingsinstrumenten. De SERV verwacht van de minister en de hele Vlaamse Regering ook beleid dat werknemers en ondernemingen echt stimuleert om te leren en alle drempels aanpakt die het leren in de weg staan. Daarvoor is een brede aanpak nodig die naast het beleidsdomein werk ook de beleidsdomeinen onderwijs (hoger, volwassenen- en deeltijds kunstonderwijs) en economie (kmo-portefeuille, strategische transformatiesteun en SYNTRA) betrekt.

Stijn Gryp, voorzitter SERV: “De regering trekt sterk de kaart van activering. Investeren in opleiding en begeleiding van werknemers is dan een logische aanvulling. Maar we zien een omgekeerde beweging. Besparen op levenslang leren hypothekeert onze welvaart. Niet alleen omdat het ingaat tegen het eigen Vlaamse regeerakkoord waar een opleidingsoffensief werd afgesproken, maar ook omdat de duurzame inzetbaarheid van werknemers en de productiviteit van ondernemingen onder druk staan. De sociale partners willen graag in dialoog gaan met de minister over concrete hervormingen van het opleidingsbeleid.”

Levenslang leren maakt ons veerkrachtig en wendbaar

De Vlaamse vakbonden en werkgeversorganisaties benadrukken dat de Vlaamse economie en samenleving veel baat hebben bij levenslang leren. Ook het Vlaams regeerakkoord hecht er veel belang aan. Levenslang leren maakt dat ondernemingen en werknemers de boot niet missen en veerkrachtig en wendbaar blijven in een veranderende wereld. Vlaanderen kan op dat vlak zeker nog een tandje bijsteken. De arbeidsproductiviteit daalde de laatste jaren van 1,3% (2000-2007) naar 0,5% (2019-2023), de nood aan om- en bijscholing neemt toe (bv. door AI-toepassingen), terwijl kortgeschoolde werknemers (9,9%) maar ook midden- en hooggeschoolden (20,2% en 37,4%) nog veel te weinig deelnemen aan opleiding.

Keuzes maken voor een sterk beleid levenslang leren

Om de uitdagingen voor levenslang leren aan te pakken, is een sterke cockpit nodig die het versnipperde landschap kordaat aanstuurt en duidelijk maakt wie de politieke verantwoordelijkheid draagt. Het ideale moment dient zich aan nu eenzelfde minister bevoegd is voor werk en onderwijs en de departementen WSE (werk) en EWI (economie) zijn geïntegreerd in een nieuw departement WEWIS. De Vlaamse vakbonden en werkgeversorganisaties werkten tien principes (zie bijlage) uit voor de minister om het brede beleid voor levenslang leren vorm te geven. Ze passen deze principes meteen ook toe op twee opleidingsinstrumenten: het Vlaams opleidingsverlof (VOV) en de loopbaancheques. Werknemers én ondernemingen ervaren ze als instrumenten die werken. Monitoring en evaluatie bevestigen dit. Deze instrumenten vormen voor de SERV het vertrekpunt van een sterker beleid voor levenslang leren.

Waarom kiezen voor VOV en loopbaancheques?

VOV is bij veel werknemers en werkgevers bekend en bereikt zowel kort- als middengeschoolden. Het VOV geeft werknemers het recht om afwezig te zijn op het werk om een opleiding te volgen met behoud van loon. De werkgever ontvangt van de Vlaamse overheid een vergoeding voor de uren waarop de werknemer afwezig is. VOV speelt in op de grootste drempel voor bijleren ‘tijd’ en kan enkel voor arbeidsmarktgerichte opleidingen worden ingezet.

Over loopbaancheques, waarmee werknemers het grootste deel van loopbaanbegeleiding kunnen betalen zijn 9 op de 10 gebruikers positief. VDAB-monitoring en wetenschappelijk onderzoek geven aan dat loopbaanbegeleiding de loopbaanvraag van het overgrote deel van de respondenten beantwoordt en loopbaandoelen helder maakt. Om het systeem betaalbaar en kwaliteitsvol te houden, is het toe aan een update.

Beide maatregelen kunnen de basis worden van het nieuwe opleidingsbeleid als de minister daarvoor de nodige middelen vrijmaakt.

Vlaams opleidingsverlof 2.0

Het VOV is een sterk opleidingsinstrument dat aan heel veel voorwaarden van het SERV-referentiekader voldoet. De vakbonden en werkgevers vragen om bij de hervorming te behouden wat goed werkt zoals de combinatie van het VOV op eigen initiatief van de werknemer en vanuit gemeenschappelijk initiatief met de werkgever, het arbeidsmarktgerichte karakter (cf. het VESOC-akkoord in 2017 na de regionalisering). Ze pleiten ook voor een minimum aan administratieve lasten en voor hervormingen via sociaal overleg waaruit deze instrumenten zijn ontstaan. Verder blijven monitoring en evaluatie en gerichte controles tegen misbruik nodig. Maar de SERV vraagt ook een aantal verbeteringen van het VOV zoals aandacht voor wie drempels ervaart om gebruik te maken van het VOV (waaronder de deeltijdsen), een indexering van het werkgeversforfait en advies en begeleiding langs digitale én fysieke weg.

Loopbaancheques 2.0

Aan de doelstelling van loopbaancheques wil de SERV zo weinig mogelijk raken gezien de algemene tevredenheid op de werkvloer. Het is van belang om het instrument breed toegankelijk te houden, de opgebouwde expertise binnen VDAB te blijven benutten en de trajecten voldoende lang en flexibel te houden. Optimalisatie ziet de SERV vooral bij een meer transparante en aangepaste prijs- en kostenstructuur en meer inclusiviteit voor kwetsbare groepen, jongeren en ouderen.

De minister heeft intussen haar plannen duidelijk gemaakt in de conceptnota loopbaankrediet. Ook voor de sociale partners is er marge om het persoonlijk aandeel te verhogen met een verlaagd tarief voor wie het nodig heeft. Maar in tijden van besparing moet er volgens de SERV over gewaakt worden dat de opgebouwde expertise bij VDAB niet verloren gaat. De sociale partners zien ook de meerwaarde van erkende loopbaancentra: ze ontzorgen loopbaanbegeleiders op het vlak van administratie en kwaliteitszorg.

Bron: SERV