Op vijf jaar tijd nam het aantal arbeidswegongevallen waarbij de werknemer gebruik maakte van zachte mobiliteitsvormen toe met 14 procent. Steeds meer mensen fietsen of steppen regelmatig naar het werk, wat een zeer positieve trend is. Er is echter nood aan meer sensibilisering om ongevallen onderweg te vermijden. Daarom organiseren de verzekeraars tijdens de Week van de Mobiliteit een campagne om de preventiereflex bij werknemers én werkgevers te stimuleren. Minister van Werk David Clarinval beklemtoont eveneens het belang van voldoende sensibilisering.

Assuralia, de federatie van verzekeringsondernemingen, nam de arbeidswegongevallen onder de loep van de afgelopen zes jaar waarbij het slachtoffer gebruik maakte van zachte mobiliteit: fiets, elektrische fiets, speedpedelec, elektrische step of andere (monowheel etc).

Enkele blikvangers uit de Assuralia-studie

• 43% van de arbeidswegongevallen betreffen zachte mobiliteit (34% in 2019)
• 5,3% van de arbeidswegongevallen gebeuren met een elektrische step (0,8% in 2019)
• 79% van de arbeidswegongevallen met een elektrische step leiden tot tijdelijke arbeidsongeschiktheid
• 12% van de arbeidswegongevallen met een speedpedelec leiden tot blijvende ongeschiktheid
• De gemiddelde kost voor de verzekeraar van een arbeidswegongeval bedraagt 2.611 euro bij tijdelijke ongeschiktheid en 99.046 euro bij blijvende ongeschiktheid.

Meer ongevallen onderweg van/naar het werk

Assuralia raamt, op basis van de gegevens van de aangesloten arbeidsongevallenverzekeraars, het aantal arbeidsongevallen in 2024 op 119.335, waarvan 95.343 ongevallen op de werkplaats en 23.991 op de arbeidsweg. De laatste tien jaar is de eerste categorie met 20,8% afgenomen en de tweede categorie met 13,3% toegenomen.

Tijdens de gezondheidscrisis (corona) was er in 2020 en 2021 een opvallende daling van het aantal arbeidswegongevallen, na de crisis zien we een stijgende curve. De verzekeraars stellen evenwel een grote verandering vast: het verplaatsingsgedrag en de gekozen vervoersmiddelen zijn gewijzigd en dit vertaalt zich in een toename van de ongevallen met zachte mobiliteit. Assuralia raamt het aandeel van zachte mobiliteit in het geheel van de arbeidswegongevallen in 2024 op 43% (ten opzichte van 34% in 2019).

In een nieuwe studie houdt Assuralia het vergrootglas op de arbeidswegongevallen met zachte mobiliteit, het gaat om de letselongevallen tijdens de verplaatsingen voor, van en naar het werk met fietsen of e-steps.

Het succes van elektrische steps baart zorgen

In absolute cijfers oogt het aantal arbeidswegongevallen met vervoersmiddelen die we benoemen als ‘zachte mobiliteit’ niet zo spectaculair (10.019 in 2024). Doch de toenemende populariteit van ‘nieuwe vormen van zachte mobiliteit’ (e-step, e-bike, speedpedelec) veroorzaakt volgens Assuralia een aanzienlijke versnelling in de ongevallenstatistieken.

Zo ging het aantal arbeidswegongevallen met een e-step van 208 in 2019 naar 1.254 in 2024. Dit is een toename met factor 6. De arbeidswegongevallen met een elektrische fiets stegen van 273 naar 496 en met een speedpedelec van 113 naar 371.

Voor een goed begrip: om te worden erkend als een arbeidswegongeval moeten er verwondingen zijn en moet het ongeval zich voordoen op het gebruikelijke traject tussen de werkplek en het thuisadres.

Wanneer gebeuren de arbeidswegongevallen met zachte mobiliteit?

De verzekeraars ontvangen de meeste aangiftes in de herfst- en wintermaanden, met een piek in januari (12,8% van alle arbeidswegongevallen met zachte mobiliteit op jaarbasis). In de maand juni is er ook een relatieve piek (8,9%); het goede weer stimuleert dan de zachte mobiliteit en die maand telt ook meer werkdagen dan bij voorbeeld de maand mei.

Niet zo verrassend: er zijn minder ongevallen op woensdag en vrijdag (17 à 18%) dan op andere weekdagen (20 à 21%). Woensdag en vrijdag zijn vaak gekozen dagen voor deeltijds werk en voor telewerk.

De lichte en de zware gevolgen van een arbeidswegongeval

In het beheer van de arbeidsongevallen onderscheidt de verzekeraar vijf categorieën voor de gevolgen van die ongevallen: zonder gevolgen (geen ongeschiktheid en geen kosten), medische kosten, tijdelijke ongeschiktheid, blijvende ongeschiktheid en overlijden.

Het is in de categorie ‘fietsen’ dat we het grootste aandeel ongevallen met lichte gevolgen vaststellen (22%), namelijk zonder verder gevolg (3%) of enkel met medische kosten zonder werkonderbreking (19%).

De grote meerderheid van de slachtoffers van arbeidswegongevallen, ongeveer drievierde onder hen, wordt tijdelijk arbeidsongeschikt. Er zijn evenwel verschillen naargelang het vervoersmiddel. Een ongeval onderweg naar of van het werk met een elektrische step leidt in maar liefst 79% van de gevallen tot tijdelijke arbeidsongeschiktheid, zijnde een periode van ziekteverlof.

Wat betreft de zeer ernstige ongevallen, met blijvende ongeschiktheid, ziet Assuralia verhoudingsgewijs meer ongevallen met de e-step (10%) en met de speedbike (12%). Anders gezegd: 1 op 10 slachtoffers van een arbeidswegongeval met een e-step draagt daarvan levenslang de gevolgen (een graad van blijvende ongeschiktheid).

Bij de ongevallen die leiden tot langdurige afwezigheid scoren de e-step en de speedpedelec het slechtst. 12% van de slachtoffers van een arbeidswegongeval met een e-step of een speedpedelec blijven meer dan drie maanden arbeidsongeschikt. Bij gewone fietsers is dat slechts 7%. ​

Extra focus op de e-step: duizend ongevallen meer dan vijf jaar geleden

De e-step is de afgelopen vijf jaar zeer populair geworden en dat heeft zo zijn gevolgen in de ongevallenstatistieken.

In 2019 telden de arbeidsongevallenverzekeraars slechts 208 arbeidswegongevallen met een e-step. Vijf jaar later, in 2024, zijn er duizend ongevallen meer: 1.254 (voorlopige raming). Er waren 2 dodelijke arbeidswegongevallen te betreuren met een e-step.

Ter vergelijking: het aantal arbeidswegongevallen per fiets (elektrische en andere) bleef de afgelopen jaren wel stabiel. Het aantal schommelt tussen 8.606 (in 2019) en 8.380 (in 2024).

Aandacht voor verkeersveiligheid versterken bij werknemers én werkgevers

Assuralia lanceert een campagne via social media, die is gericht op een breed publiek, doch de federatie hoopt dat veel werkgevers, preventieadviseurs en andere actoren op het terrein van arbeidsveiligheid en welzijn op het werk de campagne zullen ondersteunen of, waarom niet, de volgende maanden eigen sensibiliseringsacties zullen opzetten.

David Clarinval, vice-eerste minister en tevens minister van Werk, juicht het initiatief van de verzekeraars alvast toe: “Sinds de coronacrisis zijn onze verplaatsingsgewoonten grondig veranderd: telewerk heeft zijn intrede gedaan en zachte mobiliteit wint aan terrein. Dat is een positieve evolutie, maar ze brengt ook nieuwe uitdagingen met zich mee op het vlak van veiligheid. Werkgevers en werknemers moeten er samen over waken dat de woon-werktrajecten in de best mogelijke veiligheidsomstandigheden verlopen. De aanbevelingen die Assuralia in dat verband formuleert, zijn daarbij een waardevol instrument.
​De overheden hebben eveneens een essentiële rol te spelen. Het is van groot belang dat de elektrische vervoermiddelen die door werknemers worden gebruikt – in het bijzonder de elektrische steps – veilig zijn en voldoen aan de normen. Daarom zullen mijn diensten binnen de FOD Economie tussen september en december gerichte controles uitvoeren in fysieke winkels en online om de verkoop van niet-conforme steps te verbieden. We kunnen niet aanvaarden dat de veiligheid van onze medeburgers in gevaar wordt gebracht door gevaarlijke producten.”

Om werkgevers bewust te maken, hebben de arbeidsongevallenverzekeraars de afgelopen jaren tal van hulpmiddelen ontwikkeld (informatiefiches, checklists, tests en quizzen…) die ter beschikking worden gesteld van hun klanten, de ondernemingen. Ze zijn gemakkelijk herbruikbaar en integreerbaar in het preventiebeleid van het bedrijf. Daarnaast bieden de verzekeraars ook opleidingen aan, hulp bij het opstellen van een preventieplan, enzovoort. Verzekeraars bevelen ook samenwerking aan met federale en regionale agentschappen zoals VIAS, VSV (Vlaamse Stichting Verkeerskunde), het AWSR (het Waals agentschap voor verkeersveiligheid) en preventieorganisaties zoals Prebes om het aanbod aan te vullen.

Een belangrijk struikelblok blijft echter het gebrek aan gezag van de werkgever, die werknemers niet kan verplichten om opleidingen te volgen over veiligheid op het woon-werktraject, aangezien dit tot de privésfeer behoort. Dit in tegenstelling tot veiligheid op de werkplek, waarvoor de werkgever wel verantwoordelijk is.

Hein Lannoy, ceo van Assuralia, wil zoveel mogelijk werkgevers sensibiliseren rond het thema arbeidswegveiligheid: “De statistieken van de verzekeraars over de arbeidswegongevallen met zachte mobiliteit vertonen een opvallend stijgende curve. Hiermee willen we niemand ontraden met de fiets of de step naar het werk te gaan, integendeel. Er mag echter meer aandacht gaan naar de veiligheid onderweg. Wanneer niet enkel verzekeraars maar ook alle werkgevers regelmatig preventietips delen, kunnen hun medewerkers in de toekomst nog talrijker op een veilige manier hun traject afleggen.” ​

De sensibiliseringscampagne van Assuralia start tijdens de Week van de Mobiliteit. ​ Meerdere verzekeringsondernemingen zullen de campagne mee uitdragen om zoveel mogelijk mensen, consumenten, werknemers en ondernemers te betrekken. Alle werkgevers- en werknemersorganisaties krijgen het campagnemateriaal eveneens ter beschikking om het verder te verspreiden. ​

Bron: Assuralia
Noot bij de cijfers: wat betreft de gevolgen van die ongevallen trekt de federatie enkel conclusies voor de periode 2019-2023. 2024 wordt buiten beschouwing gelaten, omdat de gegevens nog onvoldoende definitief zijn; het duurt vaak lang alvorens de gevolgen voor een slachtoffer in een definitieve plooi vallen. Van de talrijke slachtoffers met arbeidsongeschiktheid omwille van ernstige letsels weet je niet snel of het een tijdelijke of een blijvende ongeschiktheid zal zijn.