België kent een structurele stijging van het aantal langdurig zieken. Volgens een langetermijnprognose van de Onafhankelijke Ziekenfondsen (waarvan Helan deel uitmaakt) zal de curve verder stijgen tot bijna 600.000 langdurig zieken, om pas vanaf 2035 licht te dalen. In aanloop naar het verkiezingsjaar 2024 pleiten de Onafhankelijke Ziekenfondsen daarom voor een grondige herziening van het huidige beleid, met meer focus op de langere termijn en samenwerking over de beleidsdomeinen heen.

Op 23 november brachten zij daarom enkele belangrijke actoren samen tijdens het symposium ‘Arbeidsongeschiktheid: hoe kunnen we de duurzaamheid van het systeem versterken?’

Langdurige arbeidsongeschiktheid: de komende 20 jaar hoger dan vandaag

Het aantal personen in arbeidsongeschiktheid kent een structurele stijging sinds het begin van deze eeuw. De toename in invaliditeit (arbeidsongeschiktheid langer dan 1 jaar) is daarbij bijzonder onrustwekkend. Onderstaande curve is een projectie van de Onafhankelijke Ziekenfondsen (op basis van de groeicijfers gedefinieerd door de Studiecommissie voor de Vergrijzing, als onderdeel van het opstellen van haar rapport uit 2022), bij ongewijzigd beleid.

Geconsolideerde invaliditeitscurve tussen 2010 en 2021 en verder geprojecteerd

De berekening toont aan dat we binnen minder dan 10 jaar mogelijks naar een piek gaan van bijna 600.000 langdurig zieken, en dit bovenop de primaire arbeidsongeschiktheden (korter dan 1 jaar). Bovendien zou het aantal personen in invaliditeit de komende 20 jaar hoger liggen dan vandaag.

De Onafhankelijke Ziekenfondsen pleiten voor actie op drie domeinen:

• Beter voorkomen, onder andere door het ondersteunen van werkgevers en het aanmoedigen van positieve initiatieven om preventieve gezondheidsmaatregelen door te voeren op de werkvloer. De verdere ontwikkeling van werkgeversnetwerken kan hierin een belangrijke rol spelen.
• Beter begeleiden door onder meer het beheerssysteem te vereenvoudigen, te moderniseren en verder te digitaliseren. Een overzichtelijker beheerssysteem geeft de langdurig zieke meer kansen om de eigen situatie in handen te nemen en laat beleidsmakers ook toe om problemen efficiënt aan te pakken. In een context van schaarste aan adviserend artsen (en ander zorgpersoneel) is het bovendien belangrijk om middelen in te zetten waar we weten dat ze het meeste effect hebben: tijdens de eerste 24 maanden van de ziekte, voor zover de medische toestand het toelaat.
• Sneller terug naar werk door in te zetten op positieve stimulansen bij een terugkeer naar de arbeidsmarkt (waaronder het verschil tussen uitkering en beroepsinkomen) en hybride systemen te promoten, zoals deeltijdse werkhervatting tijdens een periode van arbeidsongeschiktheid. Ook de verwachte toename van het aantal chronisch zieken zal er toe bijdragen dat we arbeid en ziekte in de toekomst meer moeten kunnen combineren. Een bijkomend arbeidsongeschiktheidspercentage van 33% (naast het huidige percentage van 66% verlies van verdienvermogen om erkend te worden in arbeidsongeschiktheid) is daarbij het onderzoeken waard.

Xavier Brenez, directeur-generaal bij de Onafhankelijke Ziekenfondsen: “Het is absoluut noodzakelijk om de curves te doen dalen. De druk op onze sociale zekerheid dreigt onhoudbaar te worden, alleen al door de vergrijzende beroepsbevolking. Het enige goede nieuws daaraan is dat we nu nog de kans hebben om ons enigszins voor te bereiden. Maar dan moeten we een ambitieus en wetenschappelijk onderbouwd beleid uittekenen op een lange termijn van 10 jaar, waarbij we iedereen rond de tafel brengen.”

Dat een grondige hervorming van het Belgische systeem imminent is, beaamt ook Christopher Prinz, senior policy analyst bij de OESO: “Veel OESO-landen hebben onlangs een dergelijke hervorming doorgemaakt. België staat pas aan het begin van een hervormingsproces omdat problemen veel later zichtbaar werden. Het voordeel daarvan is dat je kan leren van andere landen. We weten dat vroeg ingrijpen cruciaal is. De Belgische ziekenfondsen spelen daarbij een belangrijke rol, omdat zij zowel instaan voor het medebeheer van het arbeidsongeschiktheidssysteem als het gezondheidszorgsysteem.”

Bron: Onafhankelijke Ziekenfondsen