Het Brussels Gewest telde eind december 90.586 werkzoekenden. Dat zijn er 3.564 meer dan in december 2019, ofwel een stijging van 4,1%. Ondanks maatregelen als tijdelijke werkloosheid, het overbruggingsrecht en het moratorium op faillissementen neemt de werkloosheid dus verder toe, in november bedroeg de jaarlijkse stijging nog 2,7%. Ook bij de jongeren neemt de stijging toe. Het Brussels Gewest telde eind december 9.976 jonge werkzoekenden, 14,4% meer dan in december 2019. Cijfers waarmee Actiris 2020 afsluit en de balans van het jaar opmaakt.

31.968 werkaanbiedingen ontving Actiris in 2020 van Brusselse werkgevers, dat is -8,8% in vergelijking met 2019. Geen verrassing, aangezien de gezondheidscrisis meteen een impact had op het aantal ontvangen werkaanbiedingen, met een daling van 7,6% in maart (in vergelijking met maart 2019). Het verschil tussen het begin en het einde van de maand was frappant: het aantal werkaanbiedingen nam in de eerste twee weken van maart nog toe met 4,4%, maar nam met bijna een kwart (-24,1%) af in de weken die volgden op de uitbraak van het coronavirus en de richtlijnen om thuis te blijven. In de maand april daalde het aantal werkaanbiedingen nog sterker, -44,3% in vergelijking met april 2019.

Ook de rest van het jaar daalde het aantal werkaanbiedingen, maar wel minder fors dan in het begin van de crisis (-18,8% in mei, -17,1% in juni, -5,5% in juli, -2,5% in augustus, -8,6% in september). In oktober zagen we een kleine heropflakkering, grotendeels door een groot pakket aan vacatures vanuit de overheid en de interim sector. In november daalde het aantal werkaanbiedingen opnieuw (-11,5%). In december 2020 steeg het aantal werkaanbiedingen wel opnieuw met 6,5%.

Algemene werkloosheid: ‘beperkte’ stijging vanaf augustus

Ook de algemene werkloosheidscijfers ontsnapten niet aan de coronacrisis. In 2020 telde het Brussels Gewest gemiddeld 88.803 werkzoekenden, een stijging van 0,9% ten op zichte van 2019. Grotendeels omdat het aantal werkzoekenden dat uit de werkloosheid kon stappen gedaald is. En dat nadat het aantal werkzoekenden al 5 jaar onafgebroken aan het dalen was.

De eerste drie maanden van 2020 daalde de algemene werkloosheid nog licht. In april zagen we een kleine knik (een stijging van 0,4% in vergelijking met april 2019), maar ook in mei, juni en juli daalde de algemene werkloosheid licht. De gezondheidscrisis had dus geen onmiddellijke impact op de algemene werkloosheidscijfers. Pas in augustus constateerden we een eerste stijging van 2,1%. Die trend zette zich door in september (+2,9%), oktober (+2,7%), november (+2,7%), om in december dus te pieken (+4,1%).

Enerzijds is de stijging van de algemene werkloosheid in het Brussels Gewest ‘beperkt’ gebleven dankzij de verschillende beschermingsmaatregelen van de overheid. Het systeem van tijdelijke werkloosheid, het overbruggingsrecht en het moratorium op faillissementen hebben vele ontslagen en dus nieuwe werkzoekenden in 2020 vermeden.

Anderzijds vreest Actiris dat de cijfers niet helemaal overeenkomen met de realiteit. Telkens de coronamaatregelen verstrengd werden (denk aan de eerste lockdown in de lente) en ook de fysieke dienstverlening van Actiris werd stopgezet of gelimiteerd, schreven minder werkzoekenden zich in bij Actiris (in vergelijking met dezelfde periode een jaar eerder). Werden de maatregelen verspoeld dan zwakte die trend af (onder meer in juni, augustus en september). Vooral de meest kwetsbare werkzoekenden, zoals OCMW-cliënten meldden zich minder aan bij Actiris. In december bijvoorbeeld daalt hun aantal met maar liefst 19,4% in vergelijking met december 2020. Vooral de gebrekkige vooruitzichten op werk, de onderbreking van professionele opleidingen en de dienstverlening vanop afstand ontmoedigden vele werkzoekenden om zich effectief in te schrijven.

Ook de digitale kloof en de taalkloof zijn een niet te onderschatten factor. Dat leiden we onder meer af uit de forse verschillen in de evolutie van de werkloosheidscijfers tussen de Brusselse gemeenten in 2020. Zo steeg de algemene werkloosheid sterk in gemeenten in het zuidoosten van het gewest: St.-Pieters-Woluwe (+6,7%), Oudergem (+5,9%), St.-Lambrechts-Woluwe (+5,6%). In gemeenten in de ‘arme sikkel’ van het gewest daalt de werkloosheid daarentegen: St.-Joost-ten-Node (-3,4%), Schaarbeek (-2,2%), Molenbeek en Anderlecht (-1,5%). Daar wonen meer Brusselaars zonder computer, internetverbinding of smartphone en ook meer Brusselaars die noch Frans noch Nederlands spreken.

Actiris verwacht dat zodra de beschermingsmaatregelen van de overheid gelost worden en Actiris weer kan overschakelen naar een volledige fysieke dienstverlening, het aantal ingeschreven werkzoekenden in het Brussels Gewest verder zal stijgen.

Jongeren eerste en zwaarste slachtoffers crisis

De Brusselse jeugdwerkloosheid steeg met 7,5%, met gemiddeld 9.117 werkzoekenden jonger dan 25 in 2020. Zagen we een uitgesteld effect van de gezondheidscrisis in de algemene werkloosheidscijfers, dan was het omgekeerde waar in de jeugdwerkloosheidscijfers. Van bij de start van de crisis steeg de Brusselse jeugdwerkloosheid. Eerst met 4,4% in april, daarna met 13,5% in juni om in augustus met een stijging van 18,9% te pieken (allemaal in vergelijking met dezelfde maand het jaar ervoor). Ook in september, oktober en november steeg het aantal werkloze jongeren, maar wel minder fors. Een trend die in december niet werd bevestigd, met een sterke stijging van 14,4%.

In tijden van economische groei stappen jongeren het snelst van alle leeftijdscategorieën uit de werkloosheid. Maar in deze crisisperiode zijn er minder aanwervingen, minder stages en minder opleidingen waardoor ook jongeren minder snel uit de werkloosheid kunnen stappen. Vooral hoogopgeleide jongeren met een universitair diploma jonger dan 30 hadden het moeilijk: gemiddeld 3.846 in 2020, +29,5% in vergelijking met 2019. Daarbovenop zijn een aantal sectoren die veel jongeren tewerkstellen (de horeca, de evenementensector, de cultuursector, etc.) zwaar getroffen door de crisis. Jongeren starten hun loopbaan vaak ook met tijdelijke of flexibele contracten, die in een crisisperiode makkelijk stopgezet kunnen worden.

In 2020 kwam daarmee een einde aan 9 jaar onafgebroken daling van de Brusselse jeugdwerkloosheid. Daarbovenop krijgen jongeren in 2021 meer en meer ‘concurrentie’ van werkzoekenden met al wat ervaring op de teller, wat hun kansen op het vinden van een job nog moeilijker zal maken.

Bron: Actiris