Net iets meer dan de helft van de Belgische ondernemingen maakt afspraken op bedrijfsniveau over de wijze waarop de syndicale rechten en plichten ingevuld worden. Tegelijk leiden formele afspraken hieromtrent duidelijk tot een positief sociaal klimaat. Een en ander blijkt uit een gezamenlijke steekproef van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) en HR-dienstverlener SD Worx bij meer dan 250 ondernemingen.

Onder de bedrijven die hier wel akkoorden over gesloten hebben, registreert ongeveer 56% de afwezigheden voor vakbondsopdrachten. Slechts 18% zegt ook dat de overlegorganen een betere werking en productiviteit in het bedrijf tot stand brengen.

De sociale verkiezingen, die volgende week maandag van start gaan en zullen duren tot 22 mei, vinden om de vier jaar plaats om de personeelsvertegenwoordigers aan te duiden in het Comité voor Beschermingen en Preventie op het Werk (CPBW, voor ondernemingen vanaf 50 werknemers) en in de Ondernemingsraad (OR, vanaf 100 werknemers).

Bedrijven die afspraken maken over de tijdsbesteding doen dit, in het geval van de OR en het CPBW hoofzakelijk via het huishoudelijk reglement (gemiddeld ongeveer 53%) en mondeling overleg (24%). Bij vakbondsafvaardiging gebeurt dit vooral via mondeling akkoord (bijna 33%) en via afspraken op sectoraal niveau (bijna 28%). De belangrijkste redenen voor bedrijven om formele afspraken te maken, zijn duidelijkheid creëren rond de te besteden tijd (70%), misbruik van tijdsbesteding te voorkomen (52%) en de transparantie te verhogen (49%). Bedrijven waar geen afspraken gemaakt worden, geven als reden hiervoor dat er al genoeg wederzijds vertrouwen is (38%), er geen misbruik van tijdsbesteding wordt vastgesteld (31%), of dit te complex is door de wetgeving (26%).

Faciliteiten voor werknemersvertegenwoordigers

Uit de rondvraag blijkt ook dat een vertegenwoordiger van het personeel in een onderneming jaarlijks gemiddeld 17 tot 18 dagen in de weer is voor zijn mandaat door opdrachten en syndicale vorming. Of meer in detail: bij de ondernemingsraad is dat 12,6 dagen, bij het CBPW 10,4 dagen, bij de vakbondsafvaardiging 20,2 dagen. 15% van de ondervraagde ondernemingen verklaart bovendien een of meerdere werknemers volledig vrij te stellen van hun normale opdrachten om zich zo te kunnen wijden aan hun syndicale werkzaamheden. Bedrijven stellen de werknemersvertegenwoordigers daarnaast ook facilitaire middelen ter beschikking (gebouwen, lokalen, parkeerplaatsen, logistieke, administratieve, technische en andere ondersteuning).

Het sociaal klimaat

Meer dan 90% van de ondernemingen omschrijft het sociaal klimaat op de werkvloer als ‘goed’, en dat is net omdat er duidelijk op de werkvloer geformuleerd wordt wat men van elkaar verwacht. “Dat is een verrassend hoog cijfer”, klinkt het bij SD Worx. “Het verklaart wellicht de cijfers van bedrijven die officiële afspraken maken rond tijdsbesteding van het vakbondsmandaat, want ook die liggen aan de hoge kant. Het een houdt zeker verband met het ander: goeie afspraken maken goeie vrienden.”

Belangrijke kanttekening is evenwel dat nauwelijks een kwart van de werkgevers meent dat de overlegorganen bijdragen tot een betere communicatie tussen werkgever en werknemers, terwijl bijna 1 op 5 zich daarover negatief uitspreekt. Iets meer dan 18% zegt dat de overlegstructuren een betere werking en productiviteit van het bedrijf tot stand brengen, terwijl dat volgens een kwart veeleer omgekeerd is.