Twee keer per jaar bevraagt het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) zijn sectorfederaties om de economische temperatuur op te meten. Op basis van die enquête (afgenomen in mei) wordt de balans opgemaakt van de Belgische economische situatie. Uit de enquête blijkt dat een voorzichtig Europees conjunctuurherstel zich aandient, al profiteren Belgische bedrijven daar slechts in beperkte mate van door een aantal structurele handicaps die de Belgische economie met zich meedraagt.

De zesmaandelijkse enquête van het VBO geeft aan dat de conjunctuur in ons land in de voorbije maanden lichtjes is verbeterd. Iets meer sectoren – vooral uit de dienstensector – zagen in de voorbije zes maanden al een toename van hun activiteit. Al blijft de industrie het zeer moeilijk hebben. Iets meer dan de helft van de industriële sectoren in onze enquête rapporteert nog steeds een daling van de activiteit.

De lichte verbetering die vooral in de dienstensector zichtbaar is, heeft veel te maken met de terugval van de prijzen voor gas en elektriciteit, die heeft geleid tot een terugval van de inflatie in de eurozone tot minder dan 2,5%. Aangezien de opwaartse druk op de lonen daardoor enigszins is verlicht, heeft de ECB haar richtinggevende rentevoet al in juni een eerste keer kunnen verlagen met 25 basispunten. De verdere monetaire versoepeling die nog zal volgen, kan het Europese herstel verder aanzwengelen.

De Belgische bedrijven zullen zeker wat kunnen meesurfen op de positieve golf van dat ontluikende Europese conjunctuurherstel. Het groeipotentieel van de Belgische bedrijven wordt echter beperkt door een aantal structurele handicaps die deels tijdens de voorbije energiecrisis werden opgebouwd, waardoor het herstel in ons land allicht wat achterop zal hinken.

Hoge kosten en niet-activerende arbeidsmarkt beperken herstel

De eerste handicap situeert zich op het vlak van de energiekosten. De Europese gasprijzen mogen dan wel al fiks gezakt zijn, ze blijven nog altijd bijna drie keer hoger dan in de VS. Daarnaast ligt de elektriciteitsprijs voor bedrijven in België aanzienlijk hoger dan in Frankrijk en (als gevolg van hogere belastingen en netwerkvergoedingen) ook licht hoger dan in Nederland en Duitsland. Volgens een benchmarkstudie van Deloitte uit 2023 zouden de elektriciteitsprijzen voor bedrijven in Vlaanderen en Wallonië ongeveer 20% hoger liggen dan gemiddeld in de drie buurlanden.

Daarnaast torsen onze bedrijven een tweede grote handicap op het vlak van loonkosten. Door de zeer forse automatische loonindexeringen in de loop van 2022 en bij het begin van 2023 (+14%), is onze absolute loonkostenhandicap volgens de cijfers van de CRB opnieuw opgelopen van 9,8% in 2021 tot 13,1% in 2023.

Die twee handicaps wegen op de kostencompetitiviteit van de Belgische bedrijven, vooral in de industriële en de handelssector. In die twee grote delen van onze economie die werken in een context van sterke buitenlandse en/of digitale concurrentie, kunnen de gestegen kosten niet of nauwelijks worden doorgerekend in de eindprijzen, tenzij met forse verliezen van marktaandelen tot gevolg.

In het algemeen zijn er in de voorbije maanden dan ook weer veel meer geluiden te horen over herstructureringen (Ontex, Beaulieu, Milcobel, Esprit, Decathlon, FedEx …), faillissementen en delokalisaties (Van Hool, Sappi, Innovia). En ook de instroom van directe buitenlandse investeringen naar ons land is in de voorbije jaren afgebrokkeld. Dat heeft de werkgelegenheidsgroei in de privésector zo goed als doen stilvallen, met een duidelijke daling in de industrie.

Daarnaast bevat ons socialezekerheidssysteem nog steeds te weinig stimuli voor personen om (opnieuw) aan de slag te gaan. Tekenend in dat verband is ook het verschil in activiteitsgraad tussen Oekraïense vluchtelingen in België (28% van de 18- tot 65-jarigen) en Nederland (55% van de 15- tot 65-jarigen) één jaar na hun aankomst.

Die schrijnende onderbenutting van het arbeidspotentieel in ons land zorgt ervoor dat de Belgische bedrijven ook op dat vlak nog een belangrijke handicap torsen, met name de moeilijkheid om genoeg (geschikte) arbeidskrachten te vinden om hun potentiële groei te realiseren.

Het valt dan ook te hopen dat er snel nieuwe regeringen worden gevormd die de beschreven handicaps krachtdadig aanpakken. Door snel en goed te hervormen kan het groeipotentieel van de Belgische economie worden versterkt en de werkzaamheidsgraad aanzienlijk worden opgekrikt. En dat is ook precies wat nodig is om die andere grote uitdaging aan te pakken: het reduceren van het té omvangrijke Belgische overheidstekort.

“Bij de verkiezingen van 9 juni heeft de kiezer in Vlaanderen, Brussel en Wallonië een duidelijk signaal gegeven dat er op alle niveaus een krachtig economisch hervormingsbeleid nodig is. Het valt dus te hopen dat het de politiek zelf is die zo’n ambitieuze hervormingsagenda in de steigers zet, eerder dan dat we moeten wachten tot de Europese Commissie of de financiële markten ons land ertoe dwingen om dat te doen.” aldus Pieter Timmermans, CEO van het VBO.