Leeft re-integratie op de werkvloer? Na ruim één jaar re-integratiewetgeving maakt Mensura de balans op. Het aantal aanvragen blijft stijgen, maar van effectieve terugkeer naar het werk is meestal nog geen sprake. Tot dusver leiden maar liefst 2 op 3 aanvragen tot definitieve arbeidsongeschiktheid voor het overeengekomen werk. Opvallend: slechts 1 op 4 aanvragen gebeurt door werkgevers. Hun voornaamste drijfveer is duidelijkheid over het al dan niet terugkeren van de langdurig zieke werknemer. Bovendien blijkt de kennis van het re-integratietraject bij veel werkgevers nog ondermaats.

In 2017 behandelde Mensura in totaal 3091 aanvragen voor re-integratietrajecten. Na één kwartaal waren er 544 trajecten gestart, na een half jaar stond de teller op 1366. Het aantal aanvragen vertoont dus een duidelijk stijgende tendens.

Het initiatief om een traject op te starten komt hoofdzakelijk van de werknemer zelf (64%), gevolgd door de werkgever (25%), het Rijksinstituut voor Ziekte en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) (11%) en de behandelende arts ( 1%).

Qua sector staat de dienstensector bovenaan (22%), gevolgd door de groot-en detailhandel (19%), de zorg- (14%) en bouwsector (11%) en industrie (8%).

Toch geen re-integratie

Globaal genomen kan een re-integratietraject leiden tot tijdelijke of definitieve arbeidsongeschiktheid voor het overeengekomen werk. In sommige gevallen is de werknemer wel nog in staat om ander of aangepast werk uit te voeren. In 2017 leidden 2 op de 3 aanvragen (59%) tot de beslissing definitief arbeidsongeschikt voor het overeengekomen werk, zonder de mogelijkheid om ander of aangepast werk uit te voeren bij dezelfde werkgever. Slechts in iets meer dan 1 op de 10 (12%) uitspraken ‘definitief arbeidsongeschikt voor het overeengekomen werk’, was ander of aangepast werk een optie.

Tijdelijke arbeidsongeschiktheid blijkt minimaal: in 6% van de gevallen is er nog mogelijkheid tot tussentijds ander of aangepast werk en in 4% van de gevallen is deze mogelijkheid er niet.

Oorzaken van langdurige uitval

De meest voorkomende reden van langdurige ziekte zijn locomotorische klachten, psychische of sociale problemen, problemen van het zenuwstelsel of cardiovasculaire klachten. De beslissing definitief arbeidsongeschikt komt het vaakst voor bij psycho-sociale problemen (72%), gevolgd door psychische problemen en problemen van het zenuwstelsel (beide 67%).

Minder dan helft werkgevers kent procedure en verplichtingen
Om na te gaan hoe werkgevers staan ten opzichte van re-integratie en in hoeverre ze dit praktisch kunnen toepassen, liet Mensura bijkomend ruim 250 werkgevers bevragen.

Marie-Noëlle Schmickler, Geneesheer Directeur bij Mensura: “Langdurige ziekte (minstens 4 weken afwezigheid) is voor het gros van de Belgische ondernemingen een bekend fenomeen: 3 op 4 werkgevers kreeg daar in 2017 mee te maken. Een grote meerderheid (72%) van de ondervraagde werkgevers heeft al eens gehoord van het re-integratietraject, maar minder dan de helft is ook op de hoogte van de verplichtingen en de procedure hiervan. Bij kmo’s gaat het zelfs om slechts 1 op 3 werkgevers.”

Duidelijkheid over mogelijke terugkeer

De meerderheid (89%) van de ondervraagde werkgevers geeft aan te overwegen om een re-integratietraject op te starten; slechts 1 op 5 van de respondenten deed dat daadwerkelijk al. De belangrijkste reden voor werkgevers om een re-integratietraject op te starten was om duidelijkheid te krijgen over het al dan niet terugkeren van de werknemer (59%), gevolgd door het kunnen afsluiten van het dossier (42%) en het behouden van talent (29%).

2 op 5 werkgevers hebben te maken met afwezigheid van langer dan 2 jaar
Vanaf 1 januari 2018 kunnen werkgevers ook een re-integratietraject opstarten voor werknemers die al langer dan 2 jaar afwezig zijn. Uit het onderzoek blijkt dat bijna 2 op 5 (38%) Belgische werkgevers mee te maken krijgen met afwezigheden van dergelijke duur. 15% van hen heeft ondertussen al een re-integratietraject opgestart. Onder degenen die dat nog niet deden, overwegen 2 op 5 dat te doen. Ook hier is de bekommernis in de eerste plaats om duidelijkheid te krijgen over een al dan niet mogelijke terugkeer (77%), gevolgd door afsluiting van het dossier (51%).

Ander of aangepast werk grootste struikelblok

Geen ander of aangepast werk kunnen aanbieden is de belangrijkste motivatie voor werkgevers die aangeven geen werk te maken van re-integratie. De grootste belemmering zien zij in de aard van het werk, waardoor het niet mogelijk is om aangepast werk te kunnen aanbieden (68%). Andere drempels zijn dat de werknemer onvoldoende competenties heeft voor ander of aangepast werk (38%) of dat dergelijk werk slechts voor een bepaalde periode haalbaar is (28%).

Marie-Noëlle Schmickler: “Dat definitief arbeidsongeschikt de voornaamste uitkomst is tot dusver van re-integratietrajecten lijkt haaks te staan op de bedoeling van de wetgeving. Maar het betekent niet noodzakelijk dat een werknemer die niet langer aan de slag kan bij dezelfde werkgever automatisch veroordeeld is tot een ziekte-uitkering.
Bovendien mogen we niet vergeten dat re-integratie niet alleen via het officiële re-integratietraject gebeurt. Externe diensten voorzien in gezondheidstoezicht om te vermijden dat werknemers taken moeten uitvoeren waar zij vanwege gezondheidsredenen niet toe in staat zijn. Gebeurt het toch dat een werknemer uitvalt, dan zijn er het bezoek voorafgaand aan de werkhervatting en het onderzoek bij werkhervatting. Werkgevers doen er goed aan meer in te zetten op het bezoek voorafgaand aan de werkhervatting. Dat laat toe om in een vroeg stadium re-integratie bespreekbaar te maken op een laagdrempelige manier, zonder een zware formele procedure te moeten opstarten.
Tegelijk maken ondernemingen nog te weinig werk van een beleidsmatige aanpak van werkhervatting: de ontwikkeling van een re-integratiebeleid, gekaderd binnen een verzuim- en welzijnsbeleid is een belangrijke stapsteen om langdurig zieke werknemers effectief terug naar de werkvloer te begeleiden.”

Over het onderzoek – Online onderzoek uitgevoerd door onderzoeksbureau iVOX in opdracht van Mensura tussen 9 februari 2018 en 19 februari 2018 bij 256 Belgische werkgevers.