Is het naïef om te denken dat bedrijven vandaag steeds meer solidair worden? Zijn de bazen en leidinggevenden die hun aandelen, dividenden of bonussen verdelen – er zijn er inderdaad nog niet zo heel erg veel -, onder de werknemers, verlicht? Of kopen ze dan gewoonweg de loyauteit en betrokkenheid van hun medewerkers?

Om een mogelijk antwoord op deze vraag te formuleren, willen we u een tegenstelling van twee ideeën, waaraan we misschien nog niet gedacht hadden, voorstellen.

Het eerste idee betreft de eenzaamheid van de top, die de mensen aan de top van de bedrijven waarnemen, en waaraan ze vaak lijden. Het tweede gaat over bedrijven die meer en meer collectief worden, in tegenstelling tot hun vroegere individualistische cultuur, en die bijgevolg de waarden van de groep moeten herpositioneren.

Wat zien we in deze tegenstelling? Allereerst moeten we proberen begrijpen dat de baas van een bedrijf zijn onderneming steeds vergroot. Hij omringt zich dus door een groot aantal werknemers, en voelt zich steeds meer geïsoleerd in zijn bedrijf (of deze nu zijn eigendom is of niet doet er hier niet toe). Waarom zouden leidinggevenden dan geneigd zijn om aandacht te geven aan collectieve waarden en elke dag opnieuw nieuwe werknemers te vragen om zich aan hen te vervoegen, terwijl een steeds groter wordende eenzaamheid hem te wachten staat?

Socialistische hypothese: om winst te optimaliseren, uiteraard! We moeten echter beseffen dat deze hypothese misschien wel waar geweest is de voorbije eeuwen, maar dat deze vandaag niet meer erg pertinent is. De automatisering en de verhoging van de werkkosten zijn realiteit in de 21ste eeuw. Deze zaken staan haaks op bovenstaande hypothese.

Romantische hypothese: omdat de bazen van mensen houden. Het is niet verboden te dromen. Ook dit is echter waarschijnlijk niet het correcte antwoord.

De hypothese die wij favoriseren is de volgende: als bazen en leidinggevenden elke dag ijveren voor meer collectieve en zelfs solidaire bedrijven, is het omdat ze weten dat iedereen zichzelf slechts ten volle kan ontwikkelen dankzij kwaliteitsrelaties met anderen, en dat ze beseffen dat dat ook voor henzelf geldt. We zijn sociale dieren. We hebben nood aan liefde, geliefd zijn, welke mate van verantwoordelijkheid we ook hebben binnen de onderneming die ons allen samenbrengt. We zijn ervan overtuigd dat de motor voor samenwerking hierin ligt.

Maar opgelet: er zijn voorwaarden. Samenwerken en collectieve ambities kunnen niet gerealiseerd worden zonder vrijheid. Als we vrijheid afnemen (door middel van meerdere, gevarieerde en absurde verplichtingen) van onze ondernemers-werknemers, verliezen deze ook alle gevoel van initiatief! Net als lucht is deze echter onontbeerlijk… Als de verplichtingen groter zijn dan de vrijheid, zal hij of zij vluchten … of uitdoven. In beide gevallen zal hij of zij ophouden met opkomen voor de solidariteit, die we zo heel erg nodig hebben.

Jean-Paul ERHARD

Lees het volledige dossier over collectieve en solidaire bedrijven in Peoplesphere n°103! Nog niet geabonneerd? Klik hier!