Elke Europese werkgever moet vanaf 2 februari 2025 maatregelen nemen die ervoor zorgen dat zijn personeel en andere personen die namens hem AI-systemen exploiteren en gebruiken voldoende AI-kennis hebben en verboden AI-systemen voor 2 februari 2025 uit de handel nemen en/of stoppen met het gebruik ervan. Hoewel het nationale handhavingskader met boetes pas tegen 2 augustus 2025 klaar moet zijn, is het beter om niet te wachten tot dan.

Jan Vanthournout, juridisch expert van SD Worx: “Ook alle Belgische organisaties dienen tegen zondag 2 februari een AI-policy te hebben en hun medewerkers bewust te laten omgaan met de (toegelaten) mogelijkheden en de gevaren voor de organisatie. Weinigen zijn bewust dat een Europese verordening gefaseerd en al vanaf 2 februari voor alle werkgevers van kracht wordt. Elke nationale regelgever moet wel binnen dat kader zorgen voor de naleving en daar horen ook boetes bij; de precieze omvang van de boetes zullen we kennen vanaf 2 augustus 2025. We raden niet aan om te wachten tot dan, want boetes kunnen met terugwerkende kracht spelen.”

Een Europese verordening geldt meteen en voor iedereen

De evolutie van artificiële intelligentie (AI) gaat razendsnel. Hoewel AI voor vele economische en maatschappelijke voordelen zorgt, houdt het ook risico’s in. Met de verordening over artificiële intelligentie (AI-verordening of AI-Act) wil Europa daarom een uniform rechtskader creëren om: enerzijds de goede werking van de interne markt te waarborgen en zo marktversnippering voorkomen; innovatie te stimuleren en te ondersteunen en anderzijds burgers en ondernemingen te beschermen tegen de schadelijke effecten van AI-systemen op de grondrechten zoals bijvoorbeeld de democratie, de rechtstaat en het milieu.

Wat betekent een ‘toereikende’ AI-geletterdheid?

AI-geletterdheid gaat over de vaardigheden, kennis en begrip die iedereen in de organisatie, betrokken bij AI-systemen, nodig heeft om in staat te zijn geïnformeerd Al-systemen in te zetten en bewust te zijn van de kansen en risico’s van Al en de mogelijke schade die zij kan veroorzaken.

“AI-geletterdheid betekent dus niet dat iedere werknemer alles over AI moet weten. Het gaat erom dat iedereen in de organisatie die betrokken is bij AI-systemen de kennis en vaardigheden heeft die nodig zijn om weloverwogen beslissingen te nemen en mogelijke risico’s en schade te herkennen”, duidt Jan Vanthournout.

Op wie slaan de verplichtingen rond AI-geletterdheid

Alle werkgevers moeten maatregelen nemen om te zorgen voor een toereikend niveau van AI-geletterdheid bij hun personeel én andere personen die namens hen AI-systemen exploiteren en gebruiken. Het gaat om alle medewerkers die betrokken zijn bij AI-systemen, van aanbieders tot eindgebruikers: zij moeten deze vaardigheden, kennis en begrip ontwikkelen. Het gaat zeker niet enkel om IT’ers.

De AI-Act schrijft niet voor welke maatregelen een werkgever moet nemen om ervoor te zorgen dat al de betrokkenen aan voldoende AI-kennis komen. Daarbij houden werkgevers best rekening met: de technische kennis, ervaring, onderwijs en opleiding van deze mensen; de context waarin de AI-systemen zullen worden gebruikt; de personen of groepen personen ten aanzien van wie de AI-systemen zullen worden gebruikt.

“De werkgever kan zelf bepalen welke kennis en vaardigheden betrokken personen nodig hebben en hoe zij deze kennis vergaren. Denk hier bijvoorbeeld aan: een algemene AI-training met basiskennis, eventueel afgestemd op verschillende doelgroepen (wat is AI, wat zijn de beperkingen, hoe kan je risico’s herkennen en voorkomen, …). Het kan gaan om specifieke cursussen toegespitst op specifieke tools en toepassingen; samenwerking tussen juridische en technische teams.”

Ook een AI-beleid of policy is verplicht

De werkgever moet duidelijke richtlijnen opstellen voor het AI-gebruik binnen zijn organisatie. In een AI-policy kan een werkgever onder meer opnemen welke toepassingen er door wie gebruikt mogen worden en op welke manier.

“In deze policy kan de werkgever ook voorzien hoe werknemers en subcontractors voldoende AI-geletterd kunnen blijven. Denk hier bijvoorbeeld aan wat de procedure is wanneer er iets in de organisatie of in de tools verandert. AI-geletterdheid is immers geen statisch gegeven. Verandert een medewerker van functie, veranderen de tools die hij gebruikt of gaat hij of zij nieuwe tools gebruiken, dan moet je er als werkgever voor zorgen dat de medewerker voldoende AI-geletterd blijft”, verwittigt Jan Vanthournout.

Vergeet de verboden AI-systemen niet

Vanaf 2 februari 2025 verbiedt de AI-Act een reeks AI-toepassingen. Het gaat om AI-systemen die handelen in strijd met Europese fundamentele normen en waarden, bijvoorbeeld vanwege een schending van grondrechten. Zo zijn onder meer volgende AI-systemen verboden:

• AI-systemen voor ‘social scoring’. Dit houdt in dat AI-systemen mensen beoordelen op basis van hun sociale gedrag of persoonlijke kenmerken.
• AI-systemen voor emotieherkenning op de werkplek en in het onderwijs.

Werkgevers moeten de verboden AI-systemen die zij gebruiken identificeren, zodat zij hiermee kunnen stoppen voor 2 februari 2025. Vanaf 2 augustus 2025 riskeren organisaties die verboden AI ontwikkelen of inzetten hoge boetes, op basis van de AI-verordening. Deze boetes kunnen oplopen tot 35 miljoen euro, of, indien de overtreder een onderneming is, tot 7% van haar totale wereldwijde jaarlijkse omzet voor het voorafgaande boekjaar, indien dat hoger is.

“Je wilt als bedrijf niet riskeren dat je klachten krijgt m.b.t. het gebruik van AI door je medewerkers, want de boetes zijn niet mals bij ernstige overtredingen: tot 35 miljoen euro of zelfs tot 7% van de wereldwijde omzet voor een werkgever,” concludeert Jan Vanthournout, juridisch expert van SD Worx.