De tijd die naar ziekteverlof, tijdelijke werkloosheid, loopbaanonderbreking en vakantie ging tijdens de werkuren, lag in 2023 lager dan de voorbije jaren. Gemiddeld waren werknemers meer dan 83% van de tijd aan de slag voor hun werkgever. Voor een voltijdse werknemer zijn dat zo’n 208 dagen per jaar. Ziekteverzuim blijft wel de voornaamste reden voor afwezigheden op de werkvloer. Dat blijkt uit de afwezigheidsbarometer van hr-expert Acerta Consult, die de werkelijke gegevens van zo’n 390.000 werknemers in dienst bij 30.000 bedrijven uit de private sector verzamelt.

Niet alleen de werkzaamheidsgraad is een heet hangijzer op de arbeidsmarkt, ook het productiviteitsniveau in de bedrijven is een hot topic. Dat was de laatste jaren nooit zo hoog, blijkt uit de meest recente afwezigheidsbarometer van Acerta Consult. In 2023 werd in België gemiddeld 83,3% van alle werkbare uren effectief gepresteerd. Dat is een stijging van 0,8 procentpunt ten opzichte van 2022, toen de productiviteit voor het eerst boven het pre-coronaniveau uitkwam. Met andere woorden: er ging afgelopen jaar minder tijd naar ziekteverlof, vakantie, loopbaanonderbreking en tijdelijke werkloosheid. Gemiddeld was iemand die voltijds aan de slag is zo’n 208 dagen effectief aan het werk. ​

De belangrijkste reden van afwezigheid op het werk is ziekteverzuim: in 2023 werd gemiddeld 7,9% van de werktijd – gemiddeld zo’n 20 dagen in een werkjaar – niet gepresteerd doordat werknemers ziek uitvielen. Het is weliswaar een lichte daling ten opzichte van de voorbije jaren, maar blijft de voornaamste reden van afwezigheid.

Het verlies van 20 dagen elk jaar door ziekte is een aandachtspunt

Dirk Vanderhoydonck, expert Acerta Consult: “Dat werknemers het voorbije jaar meer beschikbaar waren dan in de jaren ervoor, is in tijden van arbeidskrapte goed nieuws. Die gunstige evolutie blijkt er vooral te komen doordat er minder gebruik is gemaakt van systemen van loopbaanonderbreking. Maar loopbaanonderbreking is iets waarover tussen werkgever en werknemer afspraken kunnen worden gemaakt, het is iets wat kan worden ingepland en opgevangen. Ziekte, de grootste slokop van werkbare dagen, biedt die flexibiliteit niet. Dat er zo elk jaar gemiddeld 20 dagen aan arbeid verloren gaan, is echt een aandachtspunt voor ondernemingen die hun productiviteit willen opschroeven.”

Ziekteverzuim vooral bij grote bedrijven

Afwezigheid door ziekte is bij de grote bedrijven duidelijk een veel groter probleem dan in kmo’s. Bij de grootste bedrijven (met meer dan 500 werknemers) is het probleem zelfs dubbel zo groot dan bij de kleinste werkgevers: 9,9% ziekteverzuim, of 24,6 dagen, vs. 5%, of 12,5 dagen per jaar. Ook zorgwekkend is het grote aandeel van afwezigheden door ziekte van meer dan een jaar. Bij de grootste werkgevers neemt dat een hap van bijna 4,5% uit de normale beschikbaarheid.

Dirk Vanderhoydonck: “Blijkbaar slaagt men er in kmo’s beter in om mensen uit ziekteverlof te houden. Omdat het onlogisch lijkt dat kleine bedrijven gezondere mensen zouden rekruteren dan grote, of dat er automatisch meer gezondheidsrisico’s zouden zijn bij grote dan in kleine werkgevers, moet de oorzaak en dus ook de oplossing in de individuele bedrijven worden gezocht. We weten uit onderzoek dat mensen drie dingen nodig hebben om zich goed te voelen op het werk: ze moeten voldoende autonomie ervaren, ze moeten zich betrokken voelen en ze moeten er vertrouwen in hebben dat ze de competenties hebben om hun taken uit te voeren. Bedrijven die te kampen hebben met een hoog ziekteverzuim doen er dus goed aan om deze drie componenten voor zichzelf te analyseren.”

Een grote uitdaging voor overheid/onderwijs en social profit

Bekijken we hoe het gesteld is in de verschillende sectoren, dan blijkt afwezigheid door ziekte een bijzonder grote uitdaging voor de overheid en het onderwijs en in de sector van de social profit. Daar gaat het op 250 dagen over meer dan 25 dagen per jaar. Werkgevers in die sectoren kunnen dus meer dan 10% van de tijd niet op hun medewerkers rekenen.

Dirk Vanderhoydonck: “Niet alleen gaat het over 10% verlies door ziekte, het gaat bovendien al te vaak over langdurig ziek zijn en dat ondanks alle inspanningen die worden gedaan rond re-integratie. De cijfers onderstrepen nog eens extra hoe prangend het probleem is. Werkgevers die geconfronteerd worden met veel (langdurig) ziekteverzuim maken best een grondige analyse van de mogelijke oorzaken van de hogere afwezigheid. Op basis daarvan kan er dan worden gewerkt aan een kader om het probleem te voorkomen. Een interessante oefening zal zijn te kijken naar ‘peers’: welke werkgevers van dezelfde grootte of uit dezelfde sector doen het beter en wat doen zij anders? Daar valt ongetwijfeld veel van te leren.”

Bron: dit onderzoek is gebaseerd op de werkelijke gegevens van zo’n 390.000 arbeiders en bedienden met een contract van bepaalde of onbepaalde duur, in dienst bij zo’n 30.000 werkgevers uit de private sector in de jaren 2018-2023. De steekproef weerspiegelt de Belgische privé-arbeidsmarkt voor statuut, geslacht, leeftijd, werkregime, regio en omvang van ondernemingen.
De berekening in aantal dagen gaat over een gemiddelde over alle types contracten (deeltijds, voltijds …) geëxtrapoleerd naar 250 werkdagen1, wat overeenkomt met het normale aantal beschikbare werkdagen (inclusief vakantie en exclusief wettelijke feestdagen) voor een voltijdse werknemer.