De jaarlijkse barometer over personeelsverloop van Securex bevestigt de trend van de voorbije jaren: sinds 2012 is er nauwelijks nog vrijwillig verloop op de Belgische arbeidsmarkt. Toch staat er een recordaantal vacatures open die maar niet ingevuld geraken. Volgens Securex ligt de oorzaak bij de vergrijzende beroepsbevolking, de mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, en het belang dat wij in België nog steeds hechten aan een contract van onbepaalde duur.

“Een vastgeroeste arbeidsmarkt is een uitdaging voor onze bedrijven in tijden waar constante verandering de norm is.” Werknemers veranderen nog nauwelijks (5,75% in 2017, tegenover 5,18% in 2016) op eigen initiatief van baan en ook werkgevers houden hun vaste mensen aan boord. Het onvrijwillig verloop in 2017 (4,10%) is amper gestegen in vergelijking met 2016 (3,72%).

Frank Vander Sijpe, HR Research Director bij Securex: “De cijfers van 2017 zijn opnieuw erg gelijk aan de vorige jaren: er is weinig animo om van job te veranderen. Nochtans zou je met het recordaantal vacatures in 2017 in België in het achterhoofd verwachten dat er meer beweging zou komen in onze arbeidsmarkt. Het lijkt erop dat zowel werknemers als werkgevers weinig initiatief nemen tot verandering.”

50-plusserswegen steeds meer op het vrijwillig verloop

Hoe ouder men wordt, hoe minder men van job verandert. Uit de barometer blijkt dat slechts 2% van de Belgen ouder dan 50 zijn werkgever heeft verlaten. De activiteitsgraad van de 55-plussers is toegenomen, waardoor de impact op de totale steekproef groter wordt.

De beperkte mobiliteit bij deze groep werknemers komt deels door de verloning gekoppeld aan de anciënniteit. Vooral bedienden in België kennen een systematische loonopbouw op basis van hun aantal gepresteerde dienstjaren. Het maakt dat de loonspanning voor bedienden tussen iemand die start in een job en iemand op het einde van zijn loopbaan in diezelfde job afhankelijk van paritair comité oploopt van ruime 20 tot zelfs 70%, zonder dat er een lineair verband bestaat met de individuele performance of productiviteit (Cf. onderzoek Prof. Dr. Luc Sels, KULeuven).

Frank Vander Sijpe: “Bedrijven werven amper of geen 50-plussers aan, waardoor veel oudere werknemers op hun stoel blijven zitten tot ze met pensioen kunnen. Verloning op basis van anciënniteit leidt tot gouden kooien. Dit is een zorgwekkende evolutie en werkt bovendien in het nadeel van bedienden die later in de loopbaan – al of niet gewild – uitkijken naar een andere job.”

Veel vacatures, weinig beweging

Er staat een recordaantal vacatures open. De VDAB ontving het voorbije jaar 285.124 vacatures, 14% meer dan een jaar eerder. De vraag naar werkkrachten is specifiek en sectorafhankelijk in functie van de combinatie van vervanging- en groeiaanwervingen (OVER.WERK Tijdschrift van het Steunpunt Werk, 2017). Toch zien we dat veel van die vacatures maar niet ingevuld geraken.

Hoe kunnen we deze mismatch mogelijk aanpakken?

Er is een onderbenutte groep van mensen op beroepsactieve leeftijd die nauwelijks aan de bak komt (Steunpunt Werk & Economie, Sarah Van Steenkiste). In België was in 2016 70,2% van de autochtonen aan het werk. Tegelijkertijd bedroeg de werkgelegenheidsgraad van mensen die geboren werden buiten de Europese Unie amper 49,1%. Nergens in Europa is die kloof groter (Europese Commissie, 2017).

Veel werknemers willen zich verder ontwikkelen, initiatief nemen, veranderen, maar zitten gevangen in de gouden kooi van het vast contract. Meer freelancers of aanpakken zoals in Frankrijk met ‘portage salarial’, kunnen de markt dynamiseren.

Patrick Lootens, Director Strategy Execution Office & Innovation: “Maar ook veel bedrijven hangen nog vast aan de gedachte dat iedereen die behoort tot de ‘core business’ van een organisatie een ‘fysiek’ aanwezige persoon moet zijn met een contract van onbepaalde duur. De opkomst van atypische werkvormen biedt nochtans veel opportuniteiten die nu nog niet optimaal benut worden.”

Investeren in loopbaanveerkracht en interne mobiliteit om bedrijven van binnenuit te vernieuwen. Securex pleit ervoor dat zowel werknemers als werkgevers meer investeren in hun loopbaanveerkracht om aantrekkelijk te blijven op de arbeidsmarkt.

Over het onderzoek – De percentages personeelsverloop in 2017 baseren we op een steekproef van 36.629 Belgische werknemers uit de privésector. Dit is de grootst mogelijke representatieve steekproef van de werknemersbevolking, die we haalden uit de oorspronkelijke dataset van 332.289 werknemers (afkomstig uit de databanken van het Sociaal Secretariaat van Securex).
De cijfers hebben betrekking op alle Belgische werknemers actief in de privésector, behalve op werknemers van ondernemingen met meer dan 1000 medewerkers. Om de steekproef representatief te maken, hielden we rekening met de volgende kenmerken (basis van de RSZ gegevens over de verdeling op de Belgische arbeidsmarkt): omvang van de onderneming, regio van tewerkstelling, statuut, geslacht, leeftijd en werkregime. Alleen werknemers die: 1) minimaal één dag in de betreffende periode hebben gewerkt, en 2) een contract hebben voor meer dan 30 dagen, lieten we toe in de steekproef. Volgende groepen werknemers sloten we uit: interims, vakantiestudenten, zelfstandigen en (brug)gepensioneerden. Let op: werknemers uit de publieke sector maken geen deel uit van de steekproef.