We worden van alle kanten bestookt door verschillende leiderschapsmodellen. Er is in de laatste decennia dan ook het nodige onderzoek verricht naar de kenmerken van een goede leider, naar succesfactoren voor leiders en managers en naar de samenwerking in organisaties. Onderzoekers zoals Maccoby en Rijsenbilt brachten de persoonlijkheidstypes van managers in kaart en ontdekten dat veel leiders en topmanagers een narcistische persoonlijkheid hebben.

Elk mens beschikt volgens Freud over een unieke combinatie van de mate waarin hij deze basistypes in zich heeft. Deze drie basistypes zijn de volgende:

– De erotische persoonlijkheid: deze is afhankelijk van anderen voor zijn geluk, hij wil namelijk van anderen houden en door anderen geliefd worden.
– De obsessieve persoonlijkheid: deze is daarentegen op zichzelf gericht en heeft veel zelfvertrouwen, houdt van orde, is consciëntieus en stelt hoge standaarden en zoekt dus steeds verbetering.
– De narcistische persoonlijkheid: deze is onafhankelijk en niet snel onder de indruk van iets of iemand. Hij is kritisch, innovatief, risico-bereid en wil excelleren.

In deze karikaturen kunnen we al snel de verschillende soorten managers terugvinden: de erotische baas is een ondersteunende, mensgerichte manager. Dit is het soort mensen dat men zich vaak herinnert als “de beste baas die ik ooit gehad heb.” De obsessieve baas is een veelvoorkomende soort manager, niet in het minst omdat het vanuit bedrijfsmatig oogpunt een ideale operationeel manager is. In de narcistische baas herkennen we de leider. Het zijn de mensen die een levendige, pakkende visie hebben en die visie ook aansprekend over de bühne brengen. Mede daardoor heeft een goede narcist ook velen die hem en zijn visie volgen.

Het feit dat veel bekende leiders en veel topmanagers veel van het narcistische type in zich hebben, is niet vreemd. De narcist neemt namelijk makkelijk het voortouw en is erg inspirerend. Vooral in crisissituaties is dit nuttig. Echter, deze positieve eigenschappen gaan gepaard met negatieve. Hij/zij is vaak egoïstisch, ambitieus en dominant en heeft meestal in zekere mate een gebrek aan inlevingsvermogen.

Of deze kenmerken van narcisme waar zijn of niet (veel wetenschappelijk bewijs valt er niet te vinden), het lijkt als eigenschap breed verspreid onder topleiders. Maccoby, een van de weinige bronnen, betoogde dat de meest innovatieve leiders geen consensus gerichte bureaucraten zijn maar productieve narcisten met onderling verbandhoudende vaardigheden als kunnen vooruitzien, systematisch denken, visionair en motiverend gekoppeld aan het vermogen om te kunnen partneren. Hij noemt dit ‘strategische intelligentie’. Maccoby denkt dat de productieve narcist het beste leiderschapstype is in snel veranderende tijden.

De narcist, de beste leider dus in bedrijven die zich soms aan een stuk door moeten heruitvinden om mee te zijn in deze tijden van verandering. Akkoord, of helemaal niet? Stuur uw mening naar redactie@peoplesphere.be!

Maïté Holvoet