Elke nieuwe regering hervormt de arbeidsmarkt door te kiezen voor een bepaalde obsessie: langdurig werklozen, arbeidsongeschikte werknemers die moeilijk te ‘re-integreren’ zijn, jongeren die moeilijk werk vinden… Ondertussen stijgt het absenteïsme, ongeacht de politieke richting die aan de macht is, en draaien onze bedrijven met een personeelsbestand dat vaak uit vorm is en een slecht verdeelde werklast moet opvangen. Dus de ene hervorming volgt op de andere en ondertussen blijven we doen alsof we niet begrijpen dat een groeiend deel van de werkende bevolking zich afkeert van de wereld van het werk. Omdat ze de schok van de noodzakelijke toename van het aantal werkuren niet aankunnen.
Langere loopbanen, hybride werk, flexibele werktijden, psychosociale lasten… Afwezige werknemers zeggen gewoon NEE. Het touwtrekken is begonnen en geen enkele hervorming van de arbeidsmarkt, althans niet zoals nu voorzien, zal ons hieruit halen.

De focus op een tewerkstellingsgraad van 80% is een principe dat we vanuit macro-economisch standpunt kunnen ondersteunen. Het blijft essentieel voor de financiering van de sociale zekerheid. Het betekent echter niets in termen van de realiteit op het terrein.
De problemen van de reïntegratie van langdurig zieken, de integratie van werkzoekenden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt en de verhoging van de pensioenleeftijd zijn allemaal aanwezig. En we pakken ze aan met een dwingende aanpak. Wat is het effect tot nu toe? Geen enkel effect. Waarom niet?

Groot ziekteverzuim, de vertaling van een diepgaand meningsverschil dat verborgen blijft…

Eén keihard feit over het stijgende aantal afwezigheden op het werk: het fenomeen is structureel. Het is onderdeel geworden van de manier waarop onze bedrijven werken. Verstandige werkgevers nemen nu in hun bedrijfsvoering een aanzienlijk deel van de werknemers op (variërend van 5 tot 15% in extreme gevallen) die betaald en/of beschermd worden zonder deel te nemen aan de goede werking van het bedrijf. Onvoorstelbaar, maar toch heel reëel.

Deze “structurele” dimensie is verontrustend. Als we het hebben over voorspelbare afwezigheden, dan is het de uitoefening van de verantwoordelijkheid om ze te vermijden die ons in de eerste plaats zou moeten aanbelangen! Vanaf het moment dat we weten dat het gaat gebeuren, is er een mogelijkheid voor leidinggevende actie om de onverbiddelijke aard van de situatie tegen te gaan. Een afwezige werknemer is in de eerste plaats een persoon die laat zien – fysiek, mentaal of soms moreel – dat hij het niet eens is met wat zijn werkgever voorstelt. Het enige wat je moet doen, is deze discrepantie begrijpen – en beslissen om er op een of andere manier mee om te gaan.

Is re-integratie van langdurig afwezigen een societaal probleem?

Er is ook het ‘specifieke’ geval van de terugkeer van langdurig zieken op de arbeidsmarkt. Ook al beledigt het bepaalde gevoeligheden, we zijn bereid de gok te wagen dat we alleen al in België en met een beroepsbevolking van net geen 5 miljoen mensen de verschrikkelijke mijlpaal van 600.000 langdurig werklozen door ziekte zullen bereiken.
De cijfers zijn wreed. Het probleem wordt gezien als een sociaal probleem en een volksgezondheidsprobleem. En wat is de rol van werkgevers in dit alles?

De recente aanpak van het opleggen van financiële sancties aan bedrijven die de vereiste re-integratieprogramma’s niet uitvoeren, zal geen resultaten opleveren. In ieder geval niet meer dan eerdere maatregelen.
Het werk dat gedaan moet worden heeft betrekking op onze bedrijven en hun vermogen om nieuwe functies in hun organogrammen te creëren en om onvermoeibaar te werken aan zaken die te maken hebben met zwaarte en welzijn.

Maar pas op: we hebben vooruitgang geboekt op dit gebied zodra we de lelijke hypocrisie achterwege laten om te suggereren dat er voor iedereen een geschikte baan is. Helaas is dit niet het geval… Veel werknemers met langdurige ziekten zijn gewoon niet meer geschikt om hun werk te doen. Dat is waar onze sociale zekerheid om de hoek komt kijken, ontworpen om hen te helpen een fatsoenlijk leven te leiden. Ons gemeenschappelijke doel, als partnerschap tussen privébedrijven en openbare gezondheidsinstellingen, is te zorgen voor een soepele overgang tussen deze twee ‘werelden’, in plaats van ze tegen elkaar op te zetten.

“Time flies when you’re having fun…”

De diepgewortelde overtuiging die we deze keer (opnieuw) willen delen, is dat de kwestie van absenteïsme moet worden gekoppeld aan ons beheer van arbeidstijd in het algemeen. Onze bedrijven denken hier al langer over na en stellen organisatiemodellen voor waarin onder andere autonomie en flexibiliteit toenemen.

Maar we moeten verder gaan. Collectief moeten we begrijpen en aanvaarden dat we beter en langer zullen moeten werken als we de sociale zekerheid en solidariteit die ons zo dierbaar zijn, willen behouden. Langer werken – in de loop van een carrière, maar ook in ons dagelijks, wekelijks en maandelijks leven – maakt deel uit van de evolutie van onze maatschappij.

Tot nu toe hebben we geprobeerd hierop te reageren door het aantal beperkende maatregelen te verhogen om degenen die weigeren zich te investeren terug te dwingen op de werkplek. We kunnen zonder spijt vaststellen dat dit niet werkt, aangezien het aantal mensen dat afdwaalt uit de professionele sfeer, hetzij episodisch of meer ‘permanent’, voortdurend toeneemt.

Wat als we, in een geest van creativiteit, binnen onze bedrijven de beslissing zouden nemen om ons in de eerste plaats te richten op de werknemers die er zijn, door eenvoudige en krachtige ideeën zoals plezier en cohesie te promoten? Dit zijn sterke principes die de mannen en vrouwen die dag na dag waarde produceren op de werkplek zullen houden en zo het distributiesysteem voeden dat ons in staat stelt om samen te leven.

Jean-Paul ERHARD