Waarom inzetten op collectieve intelligentie? Er is immers geen garantie dat wanneer we mensen bij elkaar zetten, in dezelfde ruimte of aan hetzelfde project, we een geweldige tijd zullen hebben met denken of creëren… Kuddes zijn vaak onproductief en soms zelfs dom. Wat is dan het kostbare geheim dat een team sterker maakt dan de som der delen? Wat is de magische formule die de alchemie creëert binnen een groep, die leidt tot wat we collectieve intelligentie noemen?

Er is niets magisch aan het ‘maken’ van collectieve intelligentie, ook al blijft het concept slecht gedefinieerd. Het delen van vaardigheden en kennis binnen een groep om een probleem effectiever op te lossen dan wanneer het individueel zou worden aangepakt’ , zo lezen we in onze managementhandboeken. Het klinkt zo eenvoudig. De realiteit is minder rooskleurig. Collectieve intelligentie is het resultaat van een grote inspanning van onze kant. Wat moeten we doen?

Elke groep kan op elk moment imploderen.

Er zijn niet alleen nobele gevoelens binnen onze teams op elk niveau. Er is jaloezie en afgunst. Vermoeidheid en angst sluipen binnen. En er zijn spanningen omdat er macht op het spel staat. Het ligt in de aard van menselijke relaties om momenten van gratie uit te lokken en, voor dezelfde prijs, aanleiding te geven tot jammerlijke afrekeningen.
Wie betreurt dat verschillende stemmingen voorrang krijgen op het gemeenschappelijke doel is naïef. Het collectief werkt alleen als er een duidelijke overeenkomst is over de dynamische verdeling van rollen en verantwoordelijkheden, en een vertrouwenscontract dat regelmatig vernieuwd moet worden, simpelweg op basis van resultaten. Zitten we op dezelfde golflengte als het gaat om het besluitvormingsproces? Behoudt het leiderschap al zijn legitimiteit en worden de bijdragen van alle betrokkenen op hun juiste waarde geschat? Deze vragen moeten aan de groep worden gesteld wanneer de eerste tekenen van desintegratie zich voordoen.

Een enorme behoefte aan creativiteit!

Bovendien hebben onze teams een grote behoefte om regelmatig uitgedaagd en zelfs wakker geschud te worden. Misschien blijft ‘business as usual’ wel het grootste gevaar voor hen. De parameters veranderen is noodzakelijk geworden in een omgeving die meer dan wat ook bang is voor vermoeidheid. Natuurlijk is het collectief opgebouwd rond een reeks herkenningspunten en rituelen, zoals het systematisch en van tijd tot tijd samenkomen op dezelfde plaats en hetzelfde tijdstip. Ze raken echter snel verveeld als routine intreedt. Iets nieuws introduceren is van vitaal belang.
Maar zorg ervoor dat je doelstellingen en prioriteiten gericht blijven op de lange termijn. Het is geen kwestie van van koers veranderen om de troepen te hermobiliseren. Waar we het hier over hebben is het regelmatig vernieuwen van de manier waarop we met elkaar omgaan binnen het team.

Ego’s aan het werk zetten voor andere ego’s.

Tot slot, aangezien we ook verplicht zijn om de onderwerpen aan te pakken die mensen boos maken… Laten we het eens hebben over het probleem van het ego. In sport, onderzoek, de economie en dus ook in onze bedrijven is het samenbrengen van het beste talent geen garantie voor succes of harmonie.

En waarom is dat? Omdat we ons richten op onze eigen beste troeven in plaats van ze ten dienste te stellen van anderen. Toch blijven we geloven dat intelligente individuen altijd een gemeenschappelijke basis zullen vinden. Dat is niet het geval.
We kunnen dat veranderen, maar laten we precies zijn… We geloven dat de oplossing niet ligt in het in dienst stellen van een groep of een gemeenschappelijk doel. Dat is te abstract. Zich ten dienste stellen van het collectief is een algemeen principe, met weinig normen en moeilijk meetbaar. Een intentieverklaring.

Wij denken dat het meer een kwestie is van ons ten dienste stellen van andere mensen. Een collectief in beweging is vooral een opeenvolging van ego’s die de schijnwerpers delen. De alchemie zit hem in het vinden van de juiste balans in de manier waarop elke persoon schittert. Om het duidelijk te stellen: we hebben alle ego’s nodig om zich te uiten als we vooruitgang willen boeken. Iedereen komt aan de beurt, afhankelijk van de omstandigheden en behoeften van het moment. Om dit te doen, moeten we accepteren dat elk lid van de groep in de schijnwerpers kan staan en, beter nog, dat hij of zij kan profiteren van onze niet aflatende steun als het moment daar is.

Eigenlijk willen we twee belangrijke principes vastleggen om ervoor te zorgen dat onze collectieven zo intelligent mogelijk zijn. Het zijn misschien maar ideeën, maar waarom ook niet… Het zijn de begrippen’service’ en’gratuïteit’. Wij geloven dat het essentieel is dat de groep de intrinsieke waarde van elk van zijn leden erkent, in plaats van hen te vragen een stap opzij te doen ten voordele van de groep. Dit is een voorwaarde voor hen om naar eer en geweten te kunnen beslissen om elkaar te dienen wanneer dat nodig is, zonder te verwachten dat er een tegenprestatie wordt geleverd. Uiteindelijk is het gewoon nog een oproep om samen te werken om vrije doelen te bereiken, en om deze essentiële zin te (her)delen: “het meest delicate plezier bestaat erin het plezier van anderen te doen…”.

Jean-Paul Erhard