Het economische gewicht van de Belgische instellingen zonder winstoogmerk (izw’s) blijft toenemen. In 2017 stonden ze in voor 5,4% van het bbp. En met zijn 494.400 betaalde werknemers is de sector goed voor 12,6% van de totale werkgelegenheid in België. Dat percentage stijgt sinds 2009 voortdurend. Binnen de sector zijn de domeinen ‘gezonheidszorg’ en ‘maatschappelijke dienstverlening’ de belangrijkste als we het hebben over de creatie van rijkdom en van werkgelegenheid. Dat zijn de belangrijkste vaststellingen van een nieuwe studie die de Koning Boudewijnstichting publiceert, in samenwerking met de Nationale Bank van België (NBB).

De studie analyseert het economische gewicht van de izw’s in België in de periode 2009-2017. Het betreft ongeveer 19.000 izw’s die gesalarieerde werknemers tewerkstellen en/of hun jaarrekening neerleggen bij de Balanscentrale van de NBB: verenigingen, stichtingen, beroepsverenigingen, bedienaars van de eredienst, vakbonden, politieke partijen… Zijn er niet in opgenomen: de openbare diensten, de ondernemingen in de sociale economie en de schoolinstellingen van het vrije gesubsidieerde net. De studie brengt ook de activiteiten door vrijwilligers bij deze organisaties niet in rekening.

De izw’s zijn in zeer diverse takken actief, van jeugdverenigingen tot woonzorgcentra, over culturele centra, transportorganisaties, wijkgezondheidscentra, volwassenenvorming of ondernemingen die aangepast werk verschaffen. Maar vooral in de domeinen ‘gezondheidszorg’ en ‘maatschappelijke dienstverlening’ springt hun economische gewicht het meest in het oog. Het maatschappelijk belang van deze sectoren werd nog eens bijzonder duidelijk tijdens de covid-19-crisis.

Met een toegevoegde waarde van 5,4% van het bruto binnenlands product dragen de izw’s op een significante wijze bij aan de creatie van rijkdom in de Belgische economie. Dat percentage is in de periode 2009-2017 op een meer constante manier toegenomen dan het gemiddelde van de economie, ook al is die tendens sinds 2014 wat gekeerd. De rijkdom wordt in hoofdzaak gecreëerd door de instellingen in de sectoren ‘gezondheidszorg’ (ziekenhuizen, medische huizen, gezondheidscentra…) en ‘maatschappelijke dienstverlening’ (woonzorgcentra, residentiële voorzieningen voor mensen met een beperking, opvancentra voor mensen in moeilijkheden, hulpdiensten voor vluchtelingen…)

Een belangrijke werkgever

De izw’s zijn een arbeidsintensieve sector: met hun 497.400 gesalarieerde werknemers komt hun aandeel op 12,6% van de beschikbare jobs op de arbeidsmarkt. Van 2009 tot 2017 was de verenigingssector goed voor netto 81.700 bijkomende arbeidsplaatsen, een stijging met 19,7%, tegenover 4,1% in de rest van de economie. Deze krachtige dynamiek bleef gedurende de hele verslagperiode gehandhaafd, ook als er in de rest van de economie sprake was van een nettoverlies aan arbeidsplaatsen, zoals in 2013. Opnieuw zijn de sectoren ‘gezondheidszorg’ en ‘maatschappelijke dienstverlening’ het grootst, met het grootste aantal werknemers: respectievelijk ongeveer 157.000 en 194.000 gesalarieerde werknemers in 2017. Deze twee bedrijfstakken samen zijn goed voor 70,5% van de totale gesalarieerde werkgelegenheid bij de izw’s.

De studie laat ook zien dat, als we het hebben over het aantal gewerkte uren of de totale bezoldiging, het aandeel van de izw’s in de economie wat kleiner is dan als we het aantal werknemers in rekening brengen. Dat is een gevolg van het feit dat deeltijds werk, in hoofdzaak door vrouwen, meer verspreid is in de izw’s en dat het niveau van de lonen er lager is dan het gemiddelde.

Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest telt relatief gezien meer izw’s, maar hun omvang is gemiddeld beperkter (uitgedrukt in aantal werknemers). Omgekeer zijn in het Vlaams Gewest de izw’s groter. Hun bijdrage aan de werkgelegenheid van de izw’s in België bedraagt 59,2%. Het Waals Gewest van zijn kant is goed voor 26,6% van de totale werkgelegenheid in de izw’s.

Bron: vierde uitgave van de studie Het economische gewicht van instellingen zonder winstoogmerk in België, die wordt gepubliceerd door de Koning Boudewijnstichting, in samenwerking met de Nationale Bank van België. Doel is een gedetailleerd beeld te geven van de sector en objectieve gegevens te verschaffen over zijn economische gewicht. Dit initiatief past in de missie van de Stichting. De ondersteuning van izw’s staat in het hart van haar werking : financieel, op het vlak van opleiding, begeleiding…