Op de Belgische arbeidsmarkt blijft de langetermijntrend van langdurig absenteïsme stijgend. Hoewel er in 2022 een lichte daling was, was dagelijks 3,18% van de werknemers al langer dan een jaar ziek thuis, wat nog steeds hoger is dan de 3,01% in 2019. Uit een onderzoek van Securex op basis van salarisgegevens van ruim 200.000 werknemers in België, blijkt ook dat zowel het korte ziektepercentage als de ziektefrequentie historisch hoog zijn, met stijgingen van respectievelijk 21% en 16% sinds 2019 tot 2,70% en 1,31 keer in 2022.

Vooral psychische problemen zorgden voor de stijging van het middellang en langdurig absenteïsme. Het aandeel van ziektedagen door onder andere burn-out steeg ten opzichte van 2019 met 18,5%, tot 32,7% in 2022.

Partner in tewerkstelling en ondernemerschap Securex onderzocht de situatie van langdurig, middellang en kort absenteïsme in 2022. Langdurig absenteïsme betreft werknemers die langer dan een jaar ziek of door een privé-ongeval thuis zijn, middellang absenteïsme gaat over afwezigheid van het werk tussen een maand en een jaar wegens ziekte of privé-ongeval, en kort absenteïsme omvat werknemers die minder dan een maand ziek of door een privé-ongeval thuis zijn.

Elisabeth Van Steendam, manager wellbeing bij Securex, legt uit: “Ondanks de stijgende inflatie in 2022 kregen werkgevers na de coronacrisis vermoedelijk opnieuw meer ruimte voor re-integratie-initiatieven. Er kwamen ook wetswijzigingen en de verplichte responsabiliseringsbijdrage voor werkgevers met te veel werknemers in invaliditeit (langer dan een jaar afwezig door ziekte) als stimulansen voor werkgevers om nog meer in te zetten op re-integratie. De focus dient eerst en vooral te liggen op preventie en re-integratie, in het belang van de werknemer en de werkgever die zo extra bijdragen kan vermijden.”

Psychische problemen in de lift

Tussen 2019 en 2022 steeg het percentage afwezigheidsdagen dat medische controleartsen toewijzen aan psychische problemen aanzienlijk, van 27,6% naar 32,7% (+18,5%). Dit ligt in lijn met de resultaten van een eerder onderzoek van Securex en KU Leuven, waarin een scherpe toename van het burn-outrisico werd vastgesteld. Hieruit bleek ook dat vooral jonge werknemers een hoger risico lopen, terwijl het risico op burn-out afneemt naarmate men ouder wordt. Psychische aandoeningen leiden vaak tot langere afwezigheid van het werk, zoals bij burn-out. Ook de gevolgen van long-covid in de nasleep van de coronajaren 2020 en 2021 spelen hier een rol.

Heidi Verlinden, Research Project Manager bij Securex, zegt: “Tijdens de coronajaren hebben veel werknemers geproefd van meer autonomie dankzij het telewerken. Wanneer ze terugkeren naar de werkvloer, kan de motivatie aanzienlijk afnemen, vooral als ze opnieuw te maken krijgen met een toxische leider of -bedrijfscultuur. En dat verhoogt dan weer het risico op burn-out. Deze toename in afwezigheden door psychische problemen belooft weinig goeds voor langdurig absenteïsme op de lange termijn. Werknemers met dit soort klachten zijn vaak langer thuis, wat hun re-integratie des te uitdagender maakt.”

Risicogroepen voor absenteïsme

Het percentage werknemers die langer dan een jaar ziek zijn, neemt toe met de leeftijd. Het aandeel niet gewerkte dagen stijgt van 0,09% bij jonge twintigers tot 2,32% bij jonge veertigers en zelfs 12,63% bij jonge zestigers. Dit is voornamelijk te wijten aan een groter fysiek risico, natuurlijke slijtage van het lichaam (botten, spieren en gewrichten) en medische problemen die vaker voorkomen op oudere leeftijd (kanker, hart- en vaatziekten). Arbeiders hebben door de fysieke aard van hun werk ook een meer dan dubbel zo hoog ziektepercentage in vergelijking met bedienden (4,71% vs. 2,12%). Een hoger risico op burn-out bij arbeiders dan bij kaderleden (als deel van de groep bedienden) speelt hierbij ook een rol.

Daarnaast betekent meer anciënniteit een hoger risico om langer dan een jaar uit te vallen door ziekte. Langer bij dezelfde werkgever werken is zelfs bepalender voor het risico dan leeftijd. Zo werkt een grote groep van de 55-plussers maximaal 2 jaar bij zijn werkgever (28%) met een lang ziektepercentage dat nauwelijks hoger ligt dan dat van een dertiger (1,70% vs 1,64%). Een 55-plusser die al 21 jaar of langer bij dezelfde werkgever werkt, heeft een ziektepercentage van 12,64%.

Belang van preventie

De kans op langdurige afwezigheid door ziekte op het werk neemt toe bij een combinatie van risicofactoren.

Dit onderstreept het belang van preventieve maatregelen, volgens Elisabeth Van Steendam bij Securex: “Het is in ieders belang om preventief te werken. Dit kan door de voornaamste oorzaken van burn-out in de eigen organisatie aan te pakken, zoals emotionele werkbelasting, rolconflicten en werkintensiteit. Gezien de invloed van anciënniteit op absenteïsme is het belangrijk om jobcrafting te bevorderen voor zowel oudere als jongere werknemers, want werkbaar werk moet er zijn op elke leeftijd. Voor sommige werknemers kan veranderen van job zelfs de beste oplossing zijn om de goesting opnieuw een boost te geven!”

Bron: de cijfers in dit onderzoek zijn gebaseerd op gegevens geregistreerd door werkgevers. Ze gelden voor een gemiddelde werknemer in ondernemingen tot 1000 werknemers in de Belgische privésector. In 2022 telde de steekproef 24.801 werkgevers en 208.176 werknemers. De werknemers in de steekproef hebben een contract van minstens 30 dagen waarvan minimaal één dag in de bestudeerde periode.

Uit de vergelijking met de RSZ-populatiegegevens blijkt dat de steekproef van Securex de Belgische arbeidsmarkt weerspiegelt voor het statuut, het geslacht, de leeftijd van werknemers en voor de omvang van ondernemingen tot 1000 werknemers. Voor de regio’s is ze minder representatief. Daarom corrigeert Securex de absenteïsmecijfers met een wegingsfactor die specifiek is voor elke provincie.