Uit de zomermeting van de Financiële Gemoedsrustbarometer van NN blijkt dat de hogere levenskosten zelfstandigen heel wat kopzorgen baren. Meer dan 1 op 3 zelfstandigen zag hun inkomen immers dalen sinds vorige zomer. De gemiddelde financiële gemoedsrustindex bedraagt voor zelfstandigen op dit moment 63 op 100. Ze doen het op dat vlak verrassend beter dan de gemiddelde loontrekkende, die 59 op 100 scoren. Ook de zenscore van zelfstandigen bedraagt 63 op 100. NN ging op zoek naar de factoren die een invloed hebben op de financiële gemoedsrust en de zenscore van zelfstandigen. ​

De hoge inflatie en stijgende energiekosten treffen onze maatschappij overal – ook bij zelfstandigen eist dit zijn tol. 59% van de zelfstandigen geeft aan dat ze hierdoor hun manier van zakendoen moesten aanpassen. Zo heeft 8% noodgedwongen zijn activiteiten moeten verminderen omdat leveranciers, logistiek of klanten niet konden volgen. Drastische veranderingen zijn in sommige gevallen ook noodzakelijk, want meer dan 1 op 3 zelfstandigen gaf aan dat hun inkomen is gedaald in vergelijking met vorige zomer. Opvallend is dat zelfstandigen de impact van inflatie en hogere energiekosten in de eerste plaats zelf opvangen, namelijk door harder te werken om een grotere omzet te behalen. 27% van de zelfstandigen geeft aan zo te willen compenseren.

“Bij onze leveranciers zien we een algemene prijsstijging, en we hebben de prijs van onze eigen bereidingen ook moeten aanpassen om ons voor te bereiden op de hoge energiefacturen. Maar naast de energiecrisis bezorgt de oorlog me vooral stress, omdat er enorm veel geneesmiddelen ontbreken. We moeten dus elke dag alternatieven zoeken om er toch aan te geraken. De administratieve rompslomp spookt dagelijks door mijn hoofd” – Julie, apotheker uit Deurne.

Die compensatie is natuurlijk niet zonder risico, want wie harder werkt, zal meer stress ervaren. Om het stressniveau van zelfstandigen te illustreren, onderwierp NN hen aan de Zentest, een academisch gevalideerde schaal die het stressniveau van de afgelopen maanden meet. De zenscore bij zelfstandigen bedraagt 63 op 100. Ook hun financiële gemoedsrust is 63 op 100. Het is natuurlijk geen verrassing dat de zenscore en financiële gemoedsrust van zelfstandigen elkaar in de hand werken. Toch zien we al een groot verschil bij wie de hoge kosten wil opvangen door harder te werken: bij hen bedraagt de zenscore nog maar 57 op 100. Maar hoe houdt de rest van de zelfstandigen stand?

2 op de 3 zelfstandigen houdt stressniveau onder controle

De gemiddelde zenscore bij zelfstandigen bedraagt 63 op 100. Hoe hoger die score, hoe meer “zen” men is en hoe lager het ervaren stressniveau in de afgelopen maand. De zenscore is lager bij wie een lagere financiële gemoedsrust heeft, minder spaarreserves heeft, hun manier van zakendoen veranderde door inflatie en de energiecrisis, en jonger is. De laagste zenscore, 47 op 100, werd opgetekend bij zelfstandigen met minder dan drie maanden spaarreserves en waarbij het inkomen sterk is gedaald. ​ De hoogste zenscore, 77 op 100, wordt behaald door zelfstandigen van 50 jaar of ouder met meer dan 6 maanden spaarreserves. Ongeveer 2 op 3 zelfstandigen weet hun stressniveau algemeen gesproken onder controle te houden, maar 1 op 3 maakt zich zorgen.

Geld, administratie en hoge werkdruk bezorgen meeste kopzorgen

Een lage zenscore wordt voornamelijk bepaald door geldzaken, zowel op professioneel als op privé-vlak. Zo zijn veel zelfstandigen bezorgd door een stijging van de kosten (32%), maken ze zich zorgen of ze hun omzet wel kunnen behouden of laten groeien (31%), en krijgen ze stress omdat ze hun inkomen zagen dalen (25%). Op professioneel vlak zorgen ook de administratie (37%), de hoge werkdruk (23%) en de daaraan gekoppelde work-life balance (29%) voor extra stress. Op privévlak komen na zorgen over de koopkracht (33%) ook onzekerheid over de toekomst van de kinderen (21%), het geloof dat je zelf weinig in de hand hebt (20%) of moeilijk beslissingen kunnen nemen (15%) en de gezondheid (20%) naar boven als redenen voor een lage zenscore.

“Zelfstandigen scoren verrassend goed op de zen-score, zeker omdat ze het afgelopen jaar met een extra uitdaging geconfronteerd zijn. We mogen de financiële draagkracht van zelfstandigen dan ook niet zomaar uit het oog verliezen, want die gaat alleen nog meer onder druk komen te staan, waardoor zelfstandigen geen geld en energie meer hebben om aan hun mentale en fysieke welzijn te werken. De overheid reikt in extreme tijden van nood een hand uit naar zelfstandigen, maar die hulp gaat gepaard met een enorme administratieve rompslomp. In plaats van de professionele zorgen voor zelfstandigen te verlichten, hakt de administratieve papierwinkel er net extra in. Pas wanneer de overheid minder gecompliceerde oplossingen kan bieden, zullen zelfstandigen meer tijd en energie vinden om zich op hun business te focussen”, ​ zegt Isabelle Hoebrechts, Strategische Business Partner en Wellbeing Architect bij Attentia.

Tips voor zelfstandigen om met stress om te gaan

Op basis van hun uitslag op de zentest werden de zelfstandigen die deelnamen aan het onderzoek, in 4 categorieën gedeeld: de 4 zenprofielen. 34% van de zelfstandigen zijn zenmasters. 33% zijn zekerspelers.De rest behoort tot de zorgenmakers (28%) en de zenuwpezen (5%). Samengeteld zitten dus 67% van de zelfstandigen in de zogenaamde ‘groene zone’. Maar waarin verschillen zij van de zelfstandigen in de rode zone, en hoe houden ze zich dus zo goed staande? Zenmasters blinken eerst en vooral uit in levenstevredenheid, en een hoge financiële gemoedsrust. Daarnaast vertoeft 89% van de zenmasters zich vaak of altijd in een optimale staat van Peace of Mind. Algemeen ervaart slechts 55% van de zelfstandigen dat ontspannen gevoel. Zenmasters laten minder geldzaken toe om hun leven te overheersen (50% van de zelfstandigen doet dit wel eens). Zenmasters zijn ook lange termijnplanners op vlak van financiën, beschikken over voldoende spaarreserves om een lange periode te overbruggen, en vertrouwen erop dat ze financieel gezien hun huidige levensstandaard kunnen doorzetten na pensionering. Al deze factoren zorgen er opnieuw voor dat de financiële gemoedsrust verbetert. Een belangrijke kanttekening hierbij: zenmasters zijn over het algemeen 10 jaar ouder. Wie al vele waters doorzwommen heeft, ervaart dus ook minder snel stress.

De 4 zenprofielen

Hoe maak je je deze eigenschappen van een zenmaster zelf eigen, en hoe kan je aan de slag om stress en op lange termijn burn-out te vermijden? Dr. Elke Geraerts, Neuropsychologe en CEO van Better Minds At Work geeft 5 praktische tips waarmee je aan de slag kan:

Niet alles wat je zelf doet, doe je beter – Controlegedrag is één van de voornaamste symptomen van perfectionisten. Het is begrijpelijk dat jij wil dat je zaak in goede handen, maar daarom is het nog geen goed idee om alles zelf te willen doen. Dat is ook waarom perfectionistische neigingen leiden tot een grotere kans op burn-out. Naast je eigen gezondheid, moet je ook aan het welzijn van je medewerkers denken. Als jij niet delegeert, zal er bij hen grote frustratie heersen. Nog steeds moeite met delegeren? Omring je dan met partners waar je vertrouwen in hebt.

Professionele hulp zoeken is geen zonde – Probeer (professionele of privé-) problemen in eerste instantie op een rustige manier met de betrokken partijen uit te praten. Als je voelt dat het op die manier niet lukt, is professionele hulp zoeken een goede oplossing. Weet dat het geen zonde is om hulp te zoeken, het kan juist zeer verlossend zijn om bij iemand ten rade te gaan wanneer je zelf geen uitweg meer ziet.

‘Nee’ is het nieuwe ‘ja’ – Stel je grenzen en neem voldoende recuperatietijd. Je hoeft je gehele weekends niet vol te plannen met zaken die ontspannend lijken maar die je eigenlijk helemaal niet tot rust brengen. Leer selectief zijn met wie je omgaat en welke sociale activiteiten je doet. Reflecteer over wat je energie geeft en wat eerder energie kost. Pas op basis van die redenering je gedrag en je sociale agenda aan en beslis zelf wat jij wilt toelaten.

Niet kiezen is verliezen – Een keuze maken is net iets heel krachtigs. Het blijven piekeren over of het een juiste keuze is, neemt energie weg die je kan investeren in de juiste keuze creëren voor jezelf. In plaats van te piekeren over of je wel de juiste keuze hebt gemaakt, kun je die energie investeren in hoe je een succes kunt maken van de situatie. Vertrouw erop dat je in welke situatie ook een weg weet te banen.

Zet niet altijd je werkpet op – Probeer wat meer van jezelf te tonen op het werk. Als je de hele tijd je werkpet op laat staan, dan kunnen mensen je niet zien als een fijne persoon waarmee ze meer tijd mee willen doorbrengen. Door een proactieve houding aan te nemen, zal het lukken om je uit de eenzaamheid trekken en je opnieuw open te stellen voor sociale contacten.

Bron: het onderzoek van levensverzekeraar NN, uitgevoerd door het onafhankelijke onderzoeksbureau Indiville, werd online afgenomen bij 6463 Belgen. ​De onderzoekspopulatie bij elk meetmoment bestaat uit 18 tot 79-jarigen en is representatief voor België. De maximale foutenmarge bedraagt 3% per meting. In september 2022 werd de barometer herhaald om op lange termijn evoluties in kaart te kunnen brengen.