Zo’n 500 bedrijven hebben een aanmaningsbrief gekregen omdat ze te veel langdurig zieken in dienst hebben. Omdat het aantal langdurig zieken een stuk hoger ligt dan bij sectorgenoten, riskeren ze aanzienlijke boetes die kunnen oplopen tot 2,5 procent van de totale loonmassa. Sancties kunnen een deel van de oplossing zijn, maar zonder flankerend beleid schieten die hun doel voorbij. Er is nood aan een evenwichtigere aanpak van sancties en stimuli om tot duurzame verandering te leiden.

Dat de aanmaningsbrieven aanzetten tot actie valt niet te ontkennen. Werkgevers die zijn aangeschreven bekijken momenteel hoe ze een boete kunnen voorkomen. Proactief werken aan de gezondheid van medewerkers om zo langdurige uitval te helpen voorkomen, is zeker een zinvolle piste. Ook de overheid wil het geld van de sancties integraal investeren in fondsen voor preventie.

Dat valt op zich toe te juichen. Met bijna een half miljoen langdurig zieken moeten we als maatschappij dringend actie ondernemen. Sancties kunnen daar deel van uitmaken, maar ze riskeren ook ontwijkend gedrag uit te lokken. Zo kan het zijn dat werkgevers minder snel geneigd zullen zijn om werknemers met een ziekteproblematiek aan te nemen. Of minder snel verzuim melden, uit angst voor een boete. Onderbenutting van talent of een verminderde toegankelijkheid tot werk voor mensen met een beperking zijn dan niet denkbeeldig.

De huidige aanpak dreigt een eerder eenzijdig proces te zijn, dat vooral focust op een incentive voor de werkgever. Maar re-integratie is een verhaal van twee kanten. Het aanporren van de werknemer blijft beperkt. Om beide partijen actief te laten meewerken aan re-integreren, mag het ook voor de werknemer niet te makkelijk zijn om de hakken in het zand te zetten.

Tegelijk moeten we vermijden dat er druk wordt gezet op langdurig zieken om het werk te hervatten. En wat met de achterliggende oorzaken van uitval? Je zult als kleinere werkgever maar eens de pech hebben om toevallig een aantal medewerkers in dienst te hebben die af te rekenen krijgen met een ernstige ziekte. Moet daar een boete tegenover staan?

Bovendien lijkt het niet redelijk om alle sectoren over dezelfde kam te scheren. Dat een derde van de organisaties die nu in het vizier komen zorginstellingen zijn, moet tot nadenken stemmen. Deze organisaties zijn ongemeen hard getroffen tijdens de coronacrisis. Tegelijk kampen ze vaak met onderbezetting. Een financiële sanctie is het laatste wat zij nodig hebben.

Daarom lijkt het zinvol om extra elementen toe te voegen bij de afweging of een financiële sanctie opportuun is. Welke inspanningen zijn bijvoorbeeld geleverd om re-integratie mogelijk te maken? Welke acties zijn er ondernomen om het welzijn van medewerkers te verbeteren of om ziekte te voorkomen? En kunnen we in het geval van knelpuntberoepen niet milder zijn bij de beoordeling of er gesanctioneerd moet worden?

Niemand kan ontkennen dat er een incentive uitgaat van de aanmaningsbrieven. Maar zonder flankerend beleid schieten ze hun doel voorbij. Naast straffen moet ook stimuleren of zelfs belonen deel uitmaken van de aanpak. Denk aan subsidies voor preventie of interventiecheques om multidisciplinaire interventies (samenwerkingen tussen arbeidsarts en andere preventiespecialisten) sneller en gerichter in te zetten. Zo’n evenwichtiger pakket van stimuli kan effectief de kans op langdurige arbeidsongeschiktheid helpen indijken.

Bart Teuwen, algemeen directeur en verzuimexpert bij Mensura