Ons land kampt met een recordaantal langdurig zieken. Voor velen is de terugkeer naar werk na ziekte een moeilijk pad. Elk verhaal is anders. Een nieuw onderzoek van de SERV | Stichting Innovatie & Arbeid, gebaseerd op 37 diepgaande interviews met 15 terugkeerders en hun belangrijkste steunfiguren, werpt licht op hoe duurzame re-integratie mogelijk wordt. Vijf sleutels blijken een doorslaggevende rol te spelen in succesvolle trajecten van terugkeer naar werk.

Stijn Gryp, voorzitter SERV: “Het is bijzonder waardevol dat deze studie terugkeerders zelf aan het woord laat. Uit hun verhalen blijkt dat duurzame re-integratie om meer draait dan regels. Het loont om mensen met gezondheidsproblemen positief te benaderen en te vertrekken vanuit hun sterktes en vanuit wat nog kan. Voldoende maatwerk en het juiste moment van re-integratie, soms vroeger – soms later, maakt het verschil. Wanneer actoren investeren in een betekenisvolle relatie met de terugkeerder ontstaat er zicht op het brede verhaal. Ook de werkvloer en mensgericht leiderschap spelen daarbij een cruciale rol.”

Vijf sleutels voor duurzame re-integratie

In het onderzoek komen vijf robuuste mechanismen naar voren die telkens opnieuw een doorslaggevende rol blijken te spelen in succesvolle re-integratietrajecten:

• Persoonlijke kracht en zingeving – Terugkeerders die vertrouwen hebben in hun eigen kunnen en de wens voelen om terug aan de slag te gaan, vinden vaak motivatie om duurzaam te hervatten. Steunfiguren en positieve ervaringen versterken dit.
• Steun vanuit betekenisvolle relaties – Zowel informele netwerken als werk- en zorgprofessionals zijn cruciaal. Collega’s die vanuit oprechte interesse contact houden, verlagen de drempel. Artsen, therapeuten en jobcoaches boeken resultaat wanneer ze meer doen dan verwacht. Zowel aanmoedigen als afremmen kan hier belangrijk zijn.
• Mensgericht leiderschap – Leidinggevenden maken het verschil wanneer ze erkenning tonen voor de persoon en zijn of haar gezondheid, talenten en competenties waarderen. Vertrouwen, nabijheid, flexibiliteit en feedback zijn hefbomen. Taken aanpassen en kwetsbaarheid toelaten en bespreekbaar maken zijn essentieel. Een organisatiebrede welzijnscultuur helpt om dit vol te houden.
• Aanpassingen aan werk en loopbaan – Duurzame werkhervatting vraagt bijna altijd om aanpassingen, tijdelijk of blijvend, klein of ingrijpend. Van flexibele werktijden tot het hertekenen van taken: maatwerk is de sleutel.
• Ruimte voor zorg en herstel – Herstel kost tijd, verloopt zelden lineair en speelt zich vaak af in complexe levenssituaties. Chronische aandoeningen zijn lastig, heel wat terugkeerders dragen zelf zorg voor anderen en lichamelijke en mentale gezondheidsproblemen zijn vaak verweven. Het juiste moment van terugkeer – soms vroeger, soms later – bepaalt mee de duurzaamheid van de re-integratie.

Vijf types terugkeerders vragen om maatwerk

Niet elke terugkeerder volgt hetzelfde pad. Het onderzoek onderscheidt binnen de 15 cases al vijf profieltypes die de diversiteit in trajecten zichtbaar maken en richting geven aan de aanpak op maat:

• 🦘 Flexibele overbrugger – keert snel terug met kleine aanpassingen.
• 🐪 Adaptieve doorzetter – blijft volhouden ondanks chronische klachten, vaak met ritmeaanpassingen.
• 🦎 Adaptieve transformeerder – verandert noodgedwongen van loopbaanpad.
• 🦉 Verlichte doorzetter – reflecteert diep en keert terug in dezelfde context maar met aangepaste taken.
• 🦋 Verlichte transformeerder – kiest na een bezinningsfase bewust voor een nieuw pad.

Deze typologie maakt zichtbaar dat duurzame terugkeer altijd om maatwerk vraagt en dat gerichte ondersteuning van beleid, werkgevers en professionals nodig is.

Handvatten voor concrete acties

Het onderzoek vertaalt de inzichten naar concrete acties op verschillende niveaus.

• Voor de terugkeerder: spreek de eigen kracht aan, vraag hulp, bewaak grenzen en communiceer over je behoeften.
• Voor het ondersteunend netwerk en professionals: erken de noden van de terugkeerder, investeer in nabijheid en creëer een veilige, begripvolle omgeving. Collega’s spelen een belangrijke verbindende rol.
• Voor de werkvloer: investeer in mensgericht en vertrouwend leiderschap, ondersteun leidinggevenden hierin en leer uit concrete cases.
• Voor het beleid: voorzie duidelijke en toegankelijke regelingen rond gedeeltelijke werkhervatting en financiële kaders, ondersteun individueel maatwerk en mensgericht leiderschap en coaching.

Naar een re-integratiecultuur van verbinding

Re-integratie is complex en verloopt zelden lineair. Een duurzame terugkeer wordt mogelijk als relaties, vertrouwen en mensgerichtheid centraal staan. Dit vraagt niet alleen om regels of structuren maar vooral om een cultuur van verbinding waarin de mens achter de diagnose en het dossier wordt erkend.

Bron: SERV