In 2017 waren minder werknemers afwezig. Maar ondanks een minder sterke groei, waren meer werknemers langer dan een jaar ziek. Vooral de middellange afwezigheden (1 maand tot 1 jaar) stegen sterker. In bedrijven tot 1000 werknemers was op een gemiddelde dag 7% afwezig door ziekte of privéongeval.

Ook kmo’s krijgen de laatste jaren met steeds meer lange afwezigheden te maken. Hoe groter de kmo, hoe frequenter de ziektemelding. Het gevaar voor een absenteïsmecultuur dreigt dan ook voor veel kmo’s.

Ook in 2017 zet de bijna continue stijging van het absenteïsme in de Belgische privésector sinds 2001 zich door. Het totale ziektepercentage voor bedrijven tot 1000 werknemers evolueerde van 6,58% in 2016 tot 6,88% in 2017. Op een gemiddelde werkdag in 2017 waren in totaal 7 werknemers afwezig: 2 werknemers op 100 korter dan een maand afwezig, 2 sinds een maand tot een jaar en bijna 3 sinds langer dan een jaar.

Hoofdverantwoordelijke voor deze continue opwaartse evolutie is nog steeds het langdurig absenteïsme (afwezigheden langer dan een jaar wegens ziekte): dat stijgt van 2,68% naar 2,82%. Nieuw is dat in 2017 ook het ‘middellange’ ziektepercentage (van 1 maand tot 1 jaar) bijdraagt aan deze stijgende trend (van 1,87% naar 1,99%). Terwijl het korte ziektepercentage (minder dan 1 maand) stabiel bleef (van 2,04% naar 2,07%), kende het lange ziektepercentage een stijging met 5% en het middellange ziektepercentage een stijging met 6%.

Aandacht nodig voor absenteïsme in kmo’s

Niet alleen grote bedrijven, maar ook kmo’s hebben met een stijgend aantal lange afwezigheden te maken. Sinds de crisis in 2008 is het percentage werknemers dat op een gemiddelde dag sinds langer dan een jaar afwezig is met 60% gestegen in de kleinste tot zelfs 120% in de grootste kmo’s.

In de microbedrijven (minder dan 10 werknemers) komen afwezigheden minder frequent voor, maar als ze er zijn, zijn ze wel langdurig van aard. De weinig frequente maar langdurige afwezigheden zijn het meest uitgesproken in bedrijven tot 5 werknemers. Afwezigheden duren daar gemiddeld zelfs iets langer dan in bedrijven vanaf 1000 werknemers: 20,18 versus 18,30 werkdagen per ziektemelding in 2017. Een werknemer meldt er zich gemiddeld 0,59 keer ziek per jaar (ter vergelijking: een gemiddelde Belgische werknemer meldt zich 1,06 keer ziek voor een duur van 16,3 werkdagen).

Heidi Verlinden, HR Research Expert: “Deze werknemers blijven pas thuis als het écht niet anders kan: bij een probleem dat een lange behandeling of een lang herstel vraagt. Soms zelfs doordàt ze te lang hebben doorgewerkt. Vandaar de erg lange duur van die zeldzame afwezigheden in microbedrijven.”

Voor bedrijven tot 200 werknemers geldt: hoe groter het bedrijf, hoe frequenter de afwezigheden. Dit betekent ook dat een groeiende kmo met steeds meer ziektemeldingen te maken krijgt. Dat weegt zwaar op de organisatie. De grootste hebben zelfs een frequentie die hoger ligt dan in bedrijven met 500 tot 1000 werknemers: 1,31 versus 1,21 ziektemeldingen per persoon in 2017. De grootste hebben ook meer dan dubbel zoveel ziektemeldingen per persoon te verwerken als de kleinste (1,31 versus 0,59).

“Terwijl er in kleine kmo’s nog een familiecultuur heerst, verdwijnt dit naarmate het bedrijf groeit. Hoe groter het bedrijf, hoe meer de nadruk op hiërarchie komt te liggen. En hoe meer leidinggevenden de coördinatie van het werk op zich nemen. Dit maakt dat werknemers zich bij ziekte minder verantwoordelijk (moeten) voelen voor het werk dat blijft liggen of bij collega’s terechtkomt. Werknemers in bedrijven vanaf 100 werknemers ervaren meer werkdruk dan in kleinere ondernemingen, door onder meer een beperking van de regelmogelijkheden in de job. Werkdruk, jobonzekerheid, weinig opportuniteiten voor promoties, en slechte communicatie liggen vaak aan de oorsprong van werkstress en afwezigheden in deze kmo’s. De frequentie van het aantal ziektemeldingen stijgt met de groei van de onderneming door de evolutie van een familiecultuur naar een absenteïsmecultuur.”

Maatschappelijke evoluties aan de basis van stijgend absenteïsme

Net als bij grote bedrijven zijn er ook in kmo’s drie kernredenen voor het stijgend aantal lange afwezigheden: vergrijzende en meer actieve werknemer, chronische werkstress en sedentaire leefstijl.

Het percentage 55-plussers is even hoog en evenzeer groeiend in kmo’s als in grote bedrijven. Kenmerkend voor deze groep is hun langdurig absenteïsmepatroon, dat ook in kmo’s zorgt voor een opwaartse druk op het lange ziektepercentage.
Ook kleine organisaties kampen met toenemende stress, zowel in het privéleven als in het professionele leven. Ze stellen een stijgend aantal burn-outgevallen vast en daardoor meer lange afwezigheden.
Steeds meer werknemers zitten te veel en bewegen te weinig. Bovendien beschikken kmo’s over een kleiner budget voor ergonomische middelen, zoals aanpasbare bureaus en stoelen.

Securex verwacht dat het langdurige absenteïsme de komende jaren verder zal stijgen. Enerzijds is er een stijgende langetermijntrend waar te nemen in het langdurige absenteïsme van de afgelopen jaren. Anderzijds zorgen demografische evoluties zoals de vergrijzing en een hogere activiteitsgraad van 55-plussers ervoor dat het typisch langdurige absenteïsme van oudere werknemers nog zwaarder zal doorwegen op de totaalcijfers.

Ook de problematiek op vlak van mentale en fysieke gezondheid doet dit absenteïsme verder stijgen. Het aantal werknemers met een verhoogd risico op burn-out steeg tussen 2014 en 2017 met 70%. Niets wijst erop dat de toenemende werkdruk en vervlechting van werk en privé binnenkort een halt wordt toegeroepen. De aandacht van werkgevers voor mentale belasting is al 4 jaar stabiel.

“Hoewel de daling niet voor meteen is, is de stijging minder sterk geworden. Dit kan verklaard worden door de nieuwe re-integratiewet die in december 2016 in werking trad en de maatregelen door overheid en bedrijven.”

Over het onderzoek – De basissteekproef in 2017 bestaat uit 27.184 werkgevers en 234.358 werknemers uit de privésector. Uit de vergelijking met de RSZ-populatiegegevens blijkt dat de steekproef de Belgische arbeidsmarkt weerspiegelt voor het statuut, het geslacht, de leeftijd van werknemers, en voor de omvang van ondernemingen tot 1000 werknemers.