In aanloop van 1 mei, Dag van de Arbeid, komt minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) met een opmerkelijk voorstel voor de toekomst van de sociale zekerheid. Ze houdt een pleidooi voor één sociaal statuut voor werknemers, zelfstandigen en ambtenaren. Daarnaast ziet ze een nieuwe taak voor de sociale zekerheid: antwoord bieden op de veranderende arbeidsmarkt via opleiding.

Op basis van haar ervaringen als parlementslid en minister heeft ze een langetermijnvisie op onze sociale zekerheid uitgewerkt. “De sociale zekerheid is dit jaar 75 jaar geworden. She’s an old lady and needs to be repainted”, zegt de liberale politica. “Ze moet mee met haar tijd, zodat ze hups en fris blijft.”

Maggie De Block wil dat mensen dezelfde pensioenrechten opbouwen en recht hebben op dezelfde uitkeringen, ongeacht of ze werknemers, ambtenaren of zelfstandigen zijn. Eén sociaal statuut moet mensen toelaten gemakkelijker van job te veranderen. “Wie als ambtenaar stopt, zet nu zijn hoge pensioen op de helling. Daarom moet er meer lijn komen in de statuten. De verworven rechten blijven behouden.”

Een tweede grote hervormingswerf voor de volgende legislaturen is de hertekening van de financiering van de sociale zekerheid. Nu haalt de overheid het geld voor de gezondheidszorg, de pensioenen en andere uitkeringen vooral uit het heffen van socialezekerheidsbijdragen op de lonen.

Cappuccino-model

De Block ijvert voor een ‘cappuccinomodel’, een sociale bescherming die opgebouwd wordt uit verschillende lagen. De eerste laag is een basisverzekering waarop alle burgers recht hebben. In die basisverzekering – het koffiekopje – zitten het leefloon, de ziekteverzekering en de kinderbijslag. Die worden op termijn volledig uit de sociale zekerheid gehaald en vanuit het algemene budget van de overheid gefinancierd.

Zoals bij een cappuccino komt boven op die basisverzekering een laag espresso. Het gaat om een werkverzekering, waar enkel wie heeft gewerkt recht op heeft. Denk aan uitkeringen voor werkloosheid – die beperkt worden in de tijd -, arbeidsongeschiktheid, pensioen én een opleidingsbudget.

Opleidingsrekening

“Een gebrek aan specifieke vaardigheden is een nieuw sociaal risico”, meent De Block. “De vaardigheden op de arbeidsmarkt evolueren steeds sneller. Sommige jobs verdwijnen en andere jobs wijzigen van inhoud. Daarom moeten werknemers een budget kunnen opbouwen waarmee ze tijdens hun loopbaan tot twee jaar opleiding kunnen volgen.”

Daarbovenop komt nog een laag van aanvullende collectieve verzekeringen – het laagje melkschuim – zoals het aanvullende bedrijfspensioen. Iedereen zou een tweede pensioenpijler van minstens 3% van het brutoloon moeten hebben, meent de Block. De individuele verzekeringen vormen ten slotte de laatste laag: de cacao op de cappuccino.

Horizon 2030

Doordat de ziekteverzekering niet langer met socialezekerheidsbijdragen worden gefinancierd, maar vanuit de algemene middelen, ontstaat ruimte om die bijdragen te verlagen.
“De voorbije legislatuur daalden de bijdragen die de bedrijven boven op het brutoloon betalen van 33 naar 25 procent. Door de gezondheidszorg niet langer met die bijdragen te financieren, moeten de bijdragen op termijn tot 20 procent kunnen dalen”, meent De Block.
Het geld voor de ziekteverzekering zal elders vandaan komen. Voor nieuwe belastingen past De Block. “Als in ons land evenveel mensen als in Nederland werkten, zouden er 600.000 meer aan de slag zijn. Dan ontvangt de overheid veel meer inkomsten en gaan we fluitend naar een begrotingsevenwicht.”

Door de hervorming in stappen uit te voeren kunnen we volgens haar vermijden dat het tekort explodeert. In de volgende legislatuur wil ze al een belangrijke stap zetten door het statuut van zelfstandigen op te waarderen.