In december 2019 is in bepaalde delen in China (Wuhan) het coronavirus COVID-19 uitgebroken. De getroffen landen, waaronder België, nemen maatregelen om de verspreiding van het virus tegen te gaan. Zo heeft de Nationale Veiligheidsraad op 17 maart 2020 versterkte maatregelen getroffen om de verspreiding van het coronavirus zoveel mogelijk te beperken.

Tijdelijke werkloosheid wegens overmacht

Onder deze maatregelen is de sluiting van alle cafés, restaurants en discotheken en niet-essentiële winkels en handelszaken, met uitzondering van voedingswinkels, apotheken, dierenvoedingswinkels, kappers, benzine stations en krantenwinkels (lockdown), van 18/03/2020 om 12uur tot en met 05/04/2020.

Bedrijven mogen hun activiteiten verderzetten, op voorwaarde dat ze telewerk organiseren voor elke functie waar dit mogelijk is, zonder uitzondering. Voor degene die voor wie deze organisatie niet mogelijk is, zal de social distancing strikt worden gerespecteerd. Deze regel geldt zowel voor de uitoefening van het werk als voor het door de werkgever georganiseerde vervoer. Als het voor bedrijven onmogelijk is om aan deze verplichtingen te voldoen, moeten zij hun deuren sluiten. Deze bepalingen zijn niet van toepassing op de cruciale sectoren en essentiële diensten. Die zullen er echter voor moeten zorgen dat de regels inzake social distancing in de mate van het mogelijke in acht worden genomen.

Bedrijven die ingevolge deze maatregel moeten sluiten, kunnen een aanvraag tijdelijke werkloosheid wegens overmacht indienen.

Winkels en handelszaken die die ten gevolge van deze opgelegde maatregel gesloten zijn , kunnen een aanvraag tijdelijke werkloosheid wegens overmacht indienen. Dit wordt ook toegestaan voor werknemers die door de afschaffing van evenementen, culturele activiteiten, sportieve activiteiten, sluiting van bioscopen… niet meer tewerkgesteld kunnen worden.

Voor de handelszaken die ondanks de verplichte sluiting toch nog beperkte diensten kunnen aanbieden (bijvoorbeeld een traiteurdienst of roomservice in een hotel waarvan het restaurant verplicht is gesloten), kan voor alle dagen waarop de werknemers niet tewerkgesteld kunnen worden eveneens tijdelijke werkloosheid wegens overmacht worden aangevraagd. In deze regeling kunnen dus uitzonderlijk werkloosheidsdagen afgewisseld worden met arbeidsdagen.

De voormelde tijdelijke werkloosheid wegens overmacht (lockdown) wordt voorlopig aanvaard tot en met 5/04/2020. Maatregelen zullen genomen worden om deze einddatum eventueel automatisch te verlengen, in functie van de toekomstige beslissingen van de Nationale VeiligheidsRaad. Er moet enkel (via de portaalsite van de sociale zekerheid) een elektronische aangifte van de tijdelijke werkloosheid bij het werkloosheidsbureau van de RVA gebeuren, waarin in de rubriek “opmerkingen” moet zijn vermeld “Coronavirus – lockdown” en het nummer paritair comité dat van toepassing is. In dat geval moet er geen bijkomend dossier meer ingediend worden bij de RVA ter staving van de overmacht, aangezien het gaat om een maatregel opgelegd door de overheid.

De werkgevers die omwille van het coronavirus al een aanvraag voor tijdelijke werkloosheid wegens economische oorzaken hadden verricht en die nu worden getroffen door een maatregel tot sluiting, kunnen een nieuwe aanvraag voor tijdelijke werkloosheid wegens overmacht indienen.

Tijdelijke werkloosheid wegens overmacht kan ook worden aangevraagd voor werknemers van toeleveranciers van door een opgelegde sluiting getroffen bedrijven. Deze tijdelijke werkloosheid kan voorlopig ook worden aanvaard tot en met 5/04/2020, voor zover de onmogelijkheid tot tewerkstelling door de werkgever is aangetoond (behalve indien deze toeleveranciers ook door een opgelegde sluiting getroffen worden).

Werknemers die ten gevolge van het opschorten van de lessen in de scholen, thuisblijven voor de opvang van hun kinderen, kunnen omwille van deze reden niet tijdelijk werkloos gesteld worden wegens overmacht, aangezien er voor alle kinderen opvang moet zijn voorzien in de scholen.

De crèches blijven ook open. Normaal gezien kan het gebrek aan kinderopvang niet ingeroepen worden om wegens overmacht tijdelijk werkloos te worden gesteld. Het is enkel indien het duidelijk bewezen wordt dat er geen kinderopvang was en dat de ouder geen alternatief had, dat tijdelijke werkloosheid wegens overmacht aangevraagd zou kunnen worden.

Werknemers tewerkgesteld in beschutte werkplaatsen, sociale werkplaatsen en maatwerkbedrijven (PC 327) kunnen ook tijdelijk werkloos gesteld worden wegens overmacht.

Werknemers uit de non-profitsector die vallen onder de regels van de privé-sector kunnen ook tijdelijk werkloos gesteld worden wegens overmacht.

Dienstenchequebedrijven die vrijwillig sluiten als gevolg van de coronacrisis kunnen hun werknemers tijdelijk werkloos stellen wegens overmacht. Bedrijven die openblijven kunnen de werknemers die niet kunnen gaan werken wegens het wegvallen van opdrachten bij klanten, ook tijdelijk werkloos stellen wegens overmacht indien ze voor een volledige dag niet kunnen werken.

Kunnen niet tijdelijk werkloos gesteld worden wegens overmacht : titularissen van vrije beroepen (advocaten, boekhouders….).

Het coronavirus kan in bepaalde situaties aanleiding geven tot het invoeren van tijdelijke werkloosheid wegens overmacht.

Voorbeeld: de werknemer die omwille van persoonlijke redenen (bijvoorbeeld vakantie) of professionele redenen (bijvoorbeeld een zakenreis) in een land getroffen door het coronavirus verblijft en die, op het einde van zijn verblijf, niet naar België kan terugkeren (bijvoorbeeld wegens een vliegverbod of een quarantainemaatregel) of die naar België is teruggekeerd maar bij aankomst in België in quarantaine wordt geplaatst, kan tijdelijk werkloos worden gesteld wegens overmacht indien hij zijn werk bij zijn werkgever niet op de voorziene datum kan hervatten.
Belgische ondernemingen die getroffen worden door de gevolgen van het Coronavirus in andere gebieden – bijvoorbeeld omdat ze afhankelijk zijn van leveranciers uit de getroffen regio – kunnen ook een beroep doen op het stelsel van tijdelijke werkloosheid wegens overmacht indien door het stilvallen van de productie het niet meer mogelijk is het personeel verder tewerk te stellen.
Bedrijven die hun bedienden tijdelijk werkloos stellen wegens economische oorzaken kunnen, in afwachting van het voleindigen van de procedure tot erkenning als onderneming in moeilijkheden, een beroep doen op tijdelijke werkloosheid wegens overmacht (zie verder).

In geval van tijdelijke werkloosheid wegens overmacht is de werknemer vrijgesteld van wachttijd. Hij moet dus niet eerst een aantal arbeidsdagen bewijzen vooraleer hij recht heeft op uitkeringen. De werknemer ontvangt 65% van zijn gemiddeld geplafonneerd loon (geplafonneerd op EUR 2.754,76 per maand). Tot 30 juni 2020 wordt het bedrag van de uitkering verhoogd tot 70% van het gemiddeld geplafonneerd loon. Er wordt op de uitkering een bedrijfsvoorheffing ingehouden van 26,75%.

Voor meer informatie over de formaliteiten in geval van tijdelijke werkloosheid, zie het infoblad T32.

De werkgever die de overmacht inroept, moet hiervan zo snel mogelijk een elektronische aangifte doen bij het werkloosheidsbureau van de exploitatiezetel. Als reden van overmacht vermeldt hij ‘CORONAVIRUS’.

De werkgever die nog nooit de toepassing tijdelijke werkloosheid (of een andere toepassing op de portaal van de sociale zekerheid) heeft gebruikt moet zich eerst registreren als gebruiker vooraleer hij de toepassing kan gebruiken. Daarvoor neemt deze werkgever het best telefonisch contact op met de dienst Eranova via het nummer 02/511 51 51 (bereikbaar van maandag tot vrijdag, van 7 tot 20 uur).

Als deze nieuwe gebruiker beschikt over een eID-lezer en zijn eID pin-code kent of als hij de Itsme-toepassing gebruikt kan de toegang dan snel toegekend worden (10 minuten).

Als dit niet het geval is en de gebruiker wil met een user-id en paswoord werken dan moet hij rekenen op een doorlooptijd van 10 dagen.”

De werkgever die nog niet over een toegang tot de portaalsite van de sociale zekerheid beschikt, kan uitzonderlijk de mededeling via (eventueel aangetekende) brief versturen of bij voorkeur per e-mail naar het werkloosheidsbureau van de plaats van de exploitatiezetel waar uw onderneming gevestigd is.

Daarnaast moet de werkgever, die de overmacht inroept, ook (bij voorkeur op dezelfde dag als de elektronische mededeling) per post of bij voorkeur per mail, gericht aan de dienst tijdelijke werkloosheid van het bevoegde werkloosheidsbureau (bijvoorbeeld voor het werkloosheidsbureau Gent: tijdelijkewerkloosheid.gent@rvaonem.fgov.be (link sends e-mail)) een dossier, namelijk een verklaring met, zo nodig, de bewijsstukken, indienen met een gedetailleerde uitleg waaruit blijkt dat de werkloosheid is veroorzaakt door overmacht, veroorzaakt door het coronavirus (behalve in het geval van een opgelegde sluiting – zie hoger).

De beslissing over de tijdelijke werkloosheid wegens overmacht wordt genomen binnen de drie dagen na ontvangst van het volledig dossier door de RVA.

Werknemers die tijdelijk werkloos worden gesteld worden uitzonderlijk vrijgesteld in het bezit te zijn van een controleformulier C3.2A gedurende de maanden maart, april en mei 2020.

De tijdelijke werkloosheid wegens overmacht zal in voorkomend geval aanvaard worden voor de door de werkgever opgegeven duur doch uiterlijk tot en met 30/06/2020 (behalve voor de specifieke situatie van de opgelegde sluiting tot en met 5/04/2020).

Opmerkingen

Het louter feit dat de werknemer terugkeert uit een land dat getroffen is door het coronavirus, of het louter feit dat de werknemer in contact gekomen is met een persoon die uit een getroffen zone komt, zonder dat er concrete aanwijzingen zijn van een besmettingsgevaar, kan niet ingeroepen worden om deze werknemer tijdelijk werkloos wegens overmacht te stellen. De beslissing om niet te werken mag dus niet afhangen van een unilaterale beslissing genomen door de werkgever of de werknemer.
Hieruit volgt dat bedrijven die ‘preventieve’ maatregelen nemen om te voorkomen dat hun werknemers besmet raken door het coronavirus geen tijdelijke werkloosheid wegens overmacht kunnen aanvragen. Het gaat hier niet om een door een bevoegde overheid of instantie opgelegd verbod om te werken of zich te verplaatsen.

Werknemers die terugkeren van een zakenreis of een vakantie uit een risicogebied en dit uit voorzorg een bepaalde tijd thuisblijven, dit ofwel op hun eigen verzoek ofwel op vraag van hun werkgever (zonder medisch advies – zie hieronder): dit is geen tijdelijke werkloosheid wegens overmacht. Er kan bijvoorbeeld overeengekomen worden dat de werknemers telewerken.

Indien de werknemer daarentegen op advies van de bedrijfsarts thuis in quarantaine wordt geplaatst in afwachting van een eventuele test, of een attest van de huisarts kan voorleggen dat hem verbiedt om te gaan werken, zonder dat hij ziek is, kan tijdelijke werkloosheid wegens overmacht worden toegestaan voor de dagen van opgelegde quarantaine.

Zeflstandige werknemers in hoofdberoep hebben geen recht op tijdelijke werkloosheid wegens overmacht, zelfs in geval van tijdelijke stopzetting van hun activiteit.
Tijdelijke werkloosheid werkgebrek wegens economische oorzaken

Bedrijven die door de verspreiding van het coronavirus getroffen worden door een daling van hun cliënteel, productie, omzet, bestellingen … (bijvoorbeeld bedrijven uit de horecasector, de toeristische sector, de hotelsector, de evenementensector, reisagentschappen, luchtvaartmaatschappijen, dienstencheque-ondernemingen … ) waardoor de normale arbeidsregeling niet kan gehandhaafd worden, kunnen voor hun arbeiders een beroep doen op tijdelijke werkloosheid wegens economische oorzaken. De werkgever moet dan een elektronische aangifte doen bij het werkloosheidsbureau van de exploitatiezetel (zie het infoblad E22).

De werkgever die nog nooit de toepassing tijdelijke werkloosheid (of een andere toepassing op de portaal van de sociale zekerheid) heeft gebruikt moet zich eerst registreren als gebruiker vooraleer hij de toepassing kan gebruiken. Daarvoor neemt deze werkgever het best telefonisch contact op met de dienst Eranova via het nummer 02/511 51 51 (bereikbaar van maandag tot vrijdag, van 7 tot 20 uur).

Als deze nieuwe gebruiker beschikt over een eID-lezer en zijn eID pin-code kent of als hij de Itsme-toepassing gebruikt kan de toegang dan snel toegekend worden (10 minuten).

Als dit niet het geval is en de gebruiker wil met een user-id en paswoord werken dan moet hij rekenen op een doorlooptijd van 10 dagen.”

De werkgever die nog niet over een toegang tot de portaalsite van de sociale zekerheid beschikt, kan uitzonderlijk de mededeling via (eventueel aangetekende) brief versturen of bij voorkeur per e-mail naar het werkloosheidsbureau van de plaats van de exploitatiezetel waar uw onderneming gevestigd is.

Bij de economische redenen vermeldt hij ‘CORONAVIRUS’. De directeur van het werkloosheidsbureau kan een afwijking toestaan op de indieningstermijn indien het coronavirus heeft geleid tot een plotse daling van het werk.

Voor bedienden kan tijdelijke werkloosheid wegens economische oorzaken worden ingevoerd door de ondernemingen die reeds voldoen aan de preliminaire voorwaarden voor het invoeren van tijdelijke werkloosheid wegens economische oorzaken voor bedienden (zie het infoblad E54). De werkgever moet ook een elektronische aangifte doen bij het werkloosheidsbureau van de exploitatiezetel (zie het infoblad E55). Hij vermeldt bij economische redenen ‘SCHORSING BEDIENDEN’ en vermeldt ‘CORONAVIRUS’ in de rubriek opmerkingen.

Indien de onderneming nog niet voldoet aan de preliminaire voorwaarden kan ze een aanvraag indienen bij de Minister van Werk om erkend te worden als onderneming in moeilijkheden op basis van onvoorzienbare omstandigheden die op een korte termijn een substantiële daling van de omzet, de productie of het aantal bestellingen tot gevolg hebben (zie het infoblad E54). De werkgever kan de voorafgaande mededeling van de voorziene tijdelijke werkloosheid wegens economische oorzaken maar versturen naar het bevoegde werkloosheidsbureau nadat de RVA in kennis is gesteld van de erkenning als onderneming in moeilijkheden.

Tijdens de lopende erkenningsprocedure kan een aanvraag ingediend worden voor tijdelijke werkloosheid wegens overmacht op voorwaarde dat de werkgever aantoont dat hij de voorafgaande procedure van erkenning als onderneming in moeilijkheden heeft opgestart door een kopie van de aanvraag tot erkenning bij de Minister te bezorgen aan de RVA.

De beslissing over de tijdelijke werkloosheid wegens economische oorzaken wordt genomen binnen de drie dagen na de ontvangst van het volledig dossier bij de RVA.

De werknemer die tijdelijk werkloos gesteld wordt wegens economische oorzaken moet voldoen aan de gewone toelaatbaarheidsvoorwaarden. De werknemer ontvangt 65% van zijn gemiddeld geplafonneerd loon (geplafonneerd op EUR 2.754,76 per maand).Tot 30/06/2020 wordt het bedrag van de uitkering verhoogd tot 70% van het gemiddeld geplafonneerd loon. Er wordt op de uitkering een bedrijfsvoorheffing ingehouden van 26,75%. De werknemer (arbeider of bediende) die tijdelijk werkloos wordt gesteld wegens economische oorzaken heeft bovenop zijn werkloosheidsuitkering recht op een aanvullende vergoeding van minstens 2 euro per dag dat hij economisch werkloos wordt gesteld, betaald door de werkgever of door een Fonds voor Bestaanszekerheid.

Werknemers die tijdelijk werkloos worden gesteld worden uitzonderlijk vrijgesteld in het bezit te zijn van een controleformulier C3.2A gedurende de maanden maart, april en mei 2020.

Bron: RVA