“Wat zijn de kwaliteiten waarmee je een leiderschapsrol ambieert?” Tijdens een rekruteringsgesprek trappen nog maar weinig kandidaten in de val om je te vertellen dat de hele wereld hun formidabele charisma herkent, of om uit te leggen hoe ze die natuurlijke rol van federator op zich nemen wanneer ze in een groep zitten…
Als je tegenwoordig vraagt wat je nodig hebt om een goede leider te worden, is het de vaardigheid om te luisteren die systematisch als eerste in de mond van kandidaat-managers valt. Dat is nog steeds in zwang. Dat is allemaal goed en wel. Maar het is niet genoeg!

Het scala aan kwaliteiten dat nodig is om een leider te worden is bijna oneindig. Er zijn natuurlijk de paradoxale verwachtingen om te managen, die echte mentale behendigheid vereisen. We moeten ook voortdurend alert zijn om de signalen van onze teams op te vangen. Bovenal is er het vermogen om te beslissen welke projecten we hier en nu gaan starten… en natuurlijk het luisteren, dat bovenaan de lijst staat. Maar uiteindelijk moet het allemaal de moeite waard zijn.

Luister en handel. Wat heeft het anders voor zin?

Voor een werknemer is het altijd goed om een luisterend oor te hebben. Zo kunnen ze hun frustraties kwijt of, nog beter, duidelijke signalen afgeven over hun verwachtingen en ambities. Maar uiteindelijk geeft het niet veel voldoening als het niet verder gaat.

De ‘relatieafspraak’ moet superduidelijk zijn: elke manager heeft er belang bij om de leden van zijn team eraan te herinneren dat alles wat gezegd wordt, zal worden ‘uitgebuit’ in de juiste zin van het woord. Het is niet nodig om een cultuur van ‘vertrouwen’ (en nog minder die van geheimpjes) te koesteren in onze organisaties.
De inhoud van de uitwisselingen tussen een werknemer en zijn manager moet gebruikt worden om iedereen vooruit te helpen, idealiter samen en soms apart.

Luistervaardigheden zijn nutteloos als ze niet ondersteund worden door een diepgaand begrip van persoonlijke en collectieve problemen, gecombineerd met het vermogen om ze om te zetten in concrete actie… Laten we het sociale intelligentie noemen als je wilt. Het is een vaardigheid die absoluut essentieel is, want er is maar één fout nodig bij het decoderen van de informatie en bardaf, we zijn in de steek gelaten.

Een educatieve rol te vervullen, ook al wordt die niet altijd goed geaccepteerd

Laten we onze ambities op het gebied van leiderschap nog wat verder opschroeven. We hebben ook een grote uitdaging aan te gaan op het vlak van postopleiding, een belangrijke fase voor alle werknemers die nog ‘jong’ zijn op de arbeidsmarkt, maar niet alleen.
Kittens die uit het onderwijs komen, en soms zelfs mensen die hun eerste beroepservaring(en) al hebben opgedaan, zijn nog niet klaar voor de superieure uitdagingen die we hen gaan bieden. Want het zal wel iets speciaals met ons zijn (terwijl het dat eigenlijk niet is!).

Deze rol van opvoeder wordt niet noodzakelijkerwijs verwelkomd uit trots, natuurlijk, maar vooral uit wantrouwen. Werknemers maken terecht aanspraak op een ongrijpbare vrijheid van denken. Het is maatschappelijk. En wanneer hun management een sleutel biedt tot het begrijpen van de wereld om ons heen, wat nodig is om te begrijpen wat we samen doen, is er angst voor psychologische manipulatie, indoctrinatie, controle… Dus hoe zorg je voor een evenwicht tussen educatie en de onafhankelijkheid van geest van elk individu? Dit betekent dialoog en tijd geven om de uitgewisselde standpunten te verwerken. Praten en luisteren naar elkaar, telkens weer…

En er is nog zoveel te doen voor degenen die niet spreken…

Nog een domme en vervelende reden waarom luisteren niet genoeg is? Onze organisaties hebben veel werknemers die gewoon niet praten! Moeten we dan genoegen nemen met stilte? En leven volgens de hypotheses en intuïties die in ons opkomen? Natuurlijk niet. We moeten ernaar op zoek gaan, door het initiatief te nemen in het gesprek. Een essentiële inspanning. Want de beste manier om te begrijpen wat er niet gezegd wordt, is vragen stellen en aan de mensen om ons heen vragen wat hen beweegt, kwelt, verlamt of stimuleert…
Wees voorzichtig, het is in sommige gevallen een mijnenveld! Het draait allemaal om het opsporen van ‘problemen’ die net zo goed verborgen kunnen blijven in de duistere gedachten van onze collega’s. Dus wat is de beste optie? Leven in onwetendheid en schijnbare rust, of de zorgen van degenen die met ons werken aan het licht brengen? De keuze is aan ons…

Het uitoefenen van leiderschap en, meer in het algemeen, van elke managementfunctie vereist intensieve oefening in communicatie. Fase 1: stop en luister. Luisteren is een noodzakelijke voorwaarde om vandaag erkend en aanvaard te worden als leider. Een noodzakelijke voorwaarde, maar geen voldoende voorwaarde.
Zonder educatie of de garantie dat we kunnen handelen en echt invloed kunnen hebben op de toekomst van degenen met wie we praten, wordt de tijd die we besteden aan luisteren gezien als een verspilde investering. Is dit nog haalbaar in deze tijden van schaarse middelen? De vraag stellen is hem beantwoorden, nietwaar?

Jean-Paul Erhard