Het aantal werknemers dat altijd doorwerkt ondanks ziekte was met de helft gedaald tussen 2014 en 2019 (van 20,2% tot 10%), maar steeg in 2021 met 41% tot 14,2%. Er bestaat een duidelijk verband tussen altijd doorwerken wanneer ziek en psychologische klachten en burn-out, motorische klachten of een combinatie van klachten. Steeds doorwerken bij ziekte wordt vaker gedaan door hoger opgeleiden, bedienden, in de privésector en in micro-ondernemingen tot vijf werknemers.

Terwijl tussen 2014 en 2019 het aantal werknemers die bij ziekte toch altijd werkten bleef afnemen, stelt Securex, partner in tewerkstelling en ondernemerschap, een sterke omgekeerde trend vast sinds het begin van de coronacrisis. Uit een studie die uitgevoerd werd bij meer dan 1500 Belgische werknemers in de herfst van 2021 blijkt dat één Belgische werknemer op zeven systematisch blijft doorwerken bij ziekte, in vergelijking met één werknemer op tien in 2019. Dit fenomeen, dat Securex benoemt als structureel presenteïsme, kende vorig jaar een toename van 41% ten opzichte van 2019.

“Presenteïsme” kan gedefinieerd worden als het feit dat zieke werknemers geen ziektebriefje indienen, maar er toch voor kiezen om te gaan werken of om te telewerken. Deze trend is sterk toegenomen tijdens de coronacrisis. Securex stelt vast dat 45,2% van de Belgische werknemers aangaf niet ziek te zijn geweest tijdens de 12 maanden voorafgaand aan de bevraging; 54,8% van de werknemers was voor minstens een dag ziek of had een privé-ongeval. Deze laatste groep Belgische werknemers is blijven werken tijdens meer dan een derde van hun ziektedagen (37,8%) in 2021, een toename van 11,4% ten opzichte van 2019.

“Structureel presenteïsme”, het systematisch doorwerken bij ziekte, kende een nog sterkere stijging, van 10,0% tot 14,2% van de werknemers tussen 2019 en 2021 (+41%).

“Werken wanneer je ziek bent is op zich noch slecht noch goed. Rust en werk kunnen allebei bijdragen aan een snel herstel, afhankelijk van de specifieke medische en professionele situatie. Structureel presenteïsme is echter nefast voor de gezondheid van werknemers. Ze herstellen dan vaak niet volledig, wat het risico op burn-out of andere medische problemen vergroot,” zegt Heidi Verlinden, Research Project Manager bij Securex.

Een duidelijk verband tussen structureel presenteïsme en (fysieke en mentale) gezondheid

Steeds doorwerken ondanks ziekte kan talrijke negatieve gevolgen met zich meebrengen, zowel fysiek als mentaal. Uit de studie van Securex blijkt dat er een duidelijk verband bestaat tussen systematisch werken bij ziekte en kampen met allerlei aandoeningen.

Meer dan een derde (36,6%) van de bevraagde werknemers die blijven werken tijdens ziekte kampte tijdens de 12 maanden voorafgaand aan de enquête met psychologische problemen zoals stress en depressie, in vergelijking met één op zes (16,2%) van de werknemers die nooit werken wanneer ze ziek zijn.

Er is eveneens een verband voor motorische problemen, want 53,5% van wie altijd werkt bij ziekte klaagt over spier-, gewrichts- en botproblemen (bijvoorbeeld rugpijn, nekpijn of beenbreuk) in vergelijking met 31% van de werknemers die nooit werken bij ziekte.

Tenslotte geven 54,9% van de werknemers die blijven werken bij ziekte aan dat ze lijden aan een combinatie van minstens twee soorten klachten: psychische, motorische of gastro-intestinale klachten, aandoeningen van de luchtwegen en/of andere. Bij diegenen die nooit werken bij ziekte lijdt slechts 19,3% aan een combinatie van minstens twee van deze klachten.

“Werkgevers kunnen voor een kader zorgen waarin werknemers zelf de goede keuze maken om al dan niet door te werken in geval van ziekte, zonder dat dit op enige manier expliciet of impliciet opgelegd wordt. Het is in het belang van de werkgever en de werknemer dat de werknemer zelf een gezonde keuze maakt, die een positieve impact heeft op korte en langere termijn,” benadrukt Elisabeth Van Steendam, Manager Wellbeing bij Securex.

Impact op de efficiëntie varieert

Werken bij ziekte verschilt van werken in normale en gezonde omstandigheden, ook op vlak van productiviteit. Uit de studie van Securex blijkt dat een werknemer die ziek is voor 60,6% efficiënt werkt in vergelijking met zijn efficiëntiegraad in goede gezondheid.

Van wie thuis doorwerkt bij ziekte heeft de helft (49,2%) geen eerdere ervaring met telewerk. Zij geven aan dat hun efficiëntie omlaag ging tot 39,3%. Zij die wel al ervaring hadden met telewerk, geven aan dat ze voor 62,1% efficiënt waren tijdens hun ziek thuiswerken. Deze efficiëntiegraad is vergelijkbaar met die van ​ die bij ziekte toch blijven doorwerken op kantoor (65,9%).
De redenen die werknemers aanzetten tot presenteïsme

Volgens Securex is het meest voorkomende profiel van een werknemer die altijd doorwerkt bij ziekte dat van een hoger opgeleide, een bediende, werknemer in de privésector en die in een icro-onderneming met maximum vijf werknemers. Eerder onderzoek door Securex identificeerde drie belangrijke redenen waarom werknemers toch blijven werken bij ziekte:

Ze voelen zich in staat om te werken: Naast de fysieke en mentale mogelijkheid om te blijven werken bij ziekte kan een zieke werknemer dankzij de mogelijkheid tot telewerk doorwerken zonder eventueel zijn collega’s te besmetten.
Ze willen hun collega’s niet belasten: Sommige zieke werknemers voelen zich schuldig bij het idee dat hun werk bij collega’s belandt. Ze zijn bang dat dit hen kan overbelasten.
Ze zijn voldoende gemotiveerd om te werken: Motivatie kan positief of negatief zijn. In sommige gevallen drijft de werkdruk bepaalde zieke werknemers ertoe om te blijven werken.

“De toename van telewerk omwille van het coronavirus heeft aangezet tot meer ziek doorwerken. Zieke medewerkers die telewerken hebben dan namelijk een andere omgeving waarin ze rustig en veilig kunnen werken, zonder eventueel een collega te besmetten bijvoorbeeld. De door corona toegenomen werkdruk, die Securex eerder vaststelde, heeft zowel het structurele presenteïsme als het risico op burn-out verhoogd. Dat is echter geen gevolg van telewerk. Werknemers die telewerken zijn volgens ons onderzoek niet meer blootgesteld aan het risico op structureel presenteïsme en burn-out dan zij die niet telewerken,” besluit Heidi Verlinden.

Bron: Securex – de gegevens voor dit onderzoek werden verzameld via online enquêtes van 2014 tot 2021. De cijfers gelden voor de gemiddelde Belgische werknemer. De steekproef omvat steeds minstens 1500 werknemers en is representatief voor de Belgische arbeidsmarkt: de verdeling van de steekproef volgens geslacht, leeftijd, statuut, bedrijfsgrootte en regio komt overeen met de verdeling volgens de gegevens van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ). De steekproef van de laatste bevraging, uitgevoerd in oktober 2021, omvat 1522 werknemers.