30 % van de wereldbevolking krijgt ooit te maken met een geestelijk gezondheidsprobleem. In ons land blijkt uit de gezondheidsenquête van Sciensano dat ongeveer 1 op de 3 Belgen in 2018 aangaf slecht in zijn vel te zitten, dat 1 op de 5 gevoelens van depressie en neerslachtigheid ervoer en dat 1 op de 10 leed aan een geestelijke stoornis.

Hoe groot is het aandeel van de bevolking dat antidepressiva slikt? Doen Belgen vaak beroep op psychotherapie? Wat is het verband tussen mentale gezondheidsproblemen en andere chronische ziekten? Welke impact had de COVID-19 pandemie op mentale gezondheid van de bevolking? In hun laatste studie maken de Onafhankelijke Ziekenfondsen de balans op van de mentale gezondheidstoestand in België, door de terugbetalingsgegevens in 2018, 2019 en 2020 te analyseren. Onze deskundigen analyseerden gegevens over psychiatrische ziekenhuisopname, psychofarmacologie en psychotherapie.

De belangrijkste resultaten

Volgens de studie gebruikte 9% van de bevolking tussen 2018 en 2020 antidepressiva. Vrouwen worden daarbij twee keer zoveel getroffen als mannen. Het gebruik van deze geneesmiddelen neemt bovendien toe met de leeftijd en betreft vaker mensen die een armoederisico lopen (rechthebbenden op de verhoogde verzekeringstegemoetkoming).

Een belangrijke bevinding is de stijging met 12 % van het gebruik van antidepressiva in de leeftijdsgroep van 19-24 jaar tussen 2018 en 2020. Van degenen die ten minste één antidepressivum voorgeschreven kregen, nam ongeveer 2/3 deze middelen chronisch in tijdens de analyseperiode.

Wat antipsychotica betreft, gebruikte ongeveer 2,4 % van onze leden ten minste één antipsychoticum gedurende de onderzoeksperiode. Deze geneesmiddelen worden gebruikt bij de ernstigere gevallen van geestelijke gezondheidsproblemen. In het jaar 2020, bij het uitbreken van de COVID-19 pandemie, werd de grootste toename van het gebruik van antipsychotica (bijna 7 %) waargenomen in de leeftijdsgroep van 19-24 jaar.

Bijna 3 % van de bevolking heeft psychotherapie gevolgd bij een psychiater tijdens de analyseperiode. De leeftijdsgroep 40-54 jaar gaat het vaakst naar een psychiater. Onze studie toont een daling van het aantal psychotherapeutische raadplegingen sinds 2018 (-4,3 % van 2018 tot 2020). Opmerkelijk is dat in dezelfde periode alleen in de leeftijdsgroep van 19-24 jaar het gebruik van psychotherapeutische raadplegingen is toegenomen (met bijna 5 %).

Comorbiditeit en overlijden

Ons onderzoek bevestigt ook het verhoogde risico op comorbiditeit (het gelijktijdig voorkomen van meerdere gezondheidsproblemen) bij mensen met een geestelijk gezondheidsprobleem in vergelijking met een bevolking zonder geestelijke gezondheidsproblemen. Meer bepaald stelden we vast dat geestelijke gezondheidsproblemen vaak samenhingen met chronische ziekten: mensen met een geestelijk gezondheidsprobleem hebben bijvoorbeeld significant meer kans op diabetes of hartziekten dan iemand zonder een geestelijk gezondheidsprobleem.

Het risico op overlijden ligt ook veel hoger bij personen met geestelijke gezondheidsproblemen: er zijn 6 keer meer sterfgevallen onder deze mensen in vergelijking met mensen zonder geestelijke gezondheidsproblemen. In 2020 was het sterftecijfer bijna 9 keer hoger voor 19-24-jarigen met geestelijke gezondheidsproblemen dan voor degenen zonder geestelijke gezondheidsproblemen.

Aanbevelingen

Wij benadrukken het belang van de sector van de geestelijke gezondheidszorg. Daarom pleiten wij voor een correct gebruik van het budget voor deze zorg, door de nadruk te leggen op preventie, vroegtijdige opsporing en de behandeling van geestelijke gezondheidsproblemen. Er moet meer geïnvesteerd worden in de preventie in de school- en de werkomgeving. Dit omvat een sterkere geestelijke gezondheidseducatie, wat resulteert in een betere kennis van de geestelijke gezondheidsproblemen, om zo de stigmatisering te verminderen. Preventieve maatregelen voor jongeren zijn bijzonder belangrijk, aangezien het aantal geestelijke gezondheidsproblemen bij jongeren de laatste jaren duidelijk is gestegen.

Investeren in de bevordering van psychotherapeutische behandelingen door erkende zorgverleners is ook van cruciaal belang om ervoor te zorgen dat mensen toegang hebben tot zorg wanneer zij die nodig hebben en om een terugval van geestelijke gezondheidsproblemen te voorkomen. Ten slotte pleiten we ervoor om meer te investeren in crisiseenheden en meer psychiatrische bedden ter beschikking te stellen voor doelgroepen met specifieke noden die vandaag vaak op wachtlijsten terecht komen, zoals adolescenten en jongeren.