Arbeidsmarktintegratie is een cruciaal aspect van de integratie van migranten en succesvolle betrokkenheid bij de samenleving. Dit komt niet alleen door de rol die het speelt bij het bieden van economische onafhankelijkheid, maar ook omdat het een impact heeft op de gezondheid en het algehele welzijn van migranten.

Het belang van de integratie van migranten op de arbeidsmarkt is met name urgenter gezien de huidige tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden in de EMN-lidstaten wat er, o.a. volgens de 2023 economische enquête van Eurochambres, toe zal leiden dat we meer gaan rekenen op onderdanen van derde landen om onze tekorten aan te pakken.

De studie van European Migration Network biedt een grondig en actueel onderzoek naar de wetgeving, het beleid en de praktijken met betrekking tot de integratie van verzoekers om internationale bescherming op de arbeidsmarkt in de EMN-lidstaten. Het biedt een overzicht van de verschillende belanghebbenden die verantwoordelijk zijn voor de toegankelijkheid van de arbeidsmarkt en belicht zowel de uitdagingen die zich stellen als voorbeelden van goede praktijken.

In de periode van 2017 tot 2022 waren er meer dan drie miljoen verzoeken om internationale bescherming, waarvan het hoogste aantal werd geregistreerd in 2022. De meerderheid van deze verzoekers was op beroepsactieve leeftijd, wat erop wijst dat er een potentiële beroepsbevolking bestaat voor de arbeidsmarkten in de EMN-lidstaten.

Benchmark met een Belgische focus

De benchmark biedt een vergelijkend perspectief tussen de Belgische situatie en Europese lidstaten met betrekking tot de integratie van verzoekers om internationale bescherming in de arbeidsmarkt. Het richt zich op het bestaande kader dat de toegang tot de arbeidsmarkt regelt en het beleid en de ondersteunende maatregelen om de integratie op de arbeidsmarkt en het zelfstandig ondernemerschap te bevorderen.

Dit document belicht onder andere dat:

• In BE, evenals in vijf andere EU lidstaten, de toegang tot de arbeidsmarkt wordt geregeld door het algemene wetgevingskader inzake arbeid, van toepassing op alle derdelanders in het land verblijvend.
• BE is het enige land waar de wachttijd voor de toegang tot de arbeidsmarkt vier maanden bedraagt (behalve voor zelfstandigen), terwijl negen landen een kortere wachttijd hebben en 13 landen een langere wachttijd.
• In BE wordt automatisch toegang tot de arbeidsmarkt verleend aan het einde van de wachtperiode (behalve in het geval van werken als zelfstandige) als men binnen die vier maanden geen negatieve beslissing in eerste aanleg hebben ontvangen van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen. Automatische toegang tot werk geldt ook in zes andere landen. De andere responderende landen hebben aanvullende voorwaarden vastgesteld waaraan moet worden voldaan voordat verzoekers toegang krijgen tot de arbeidsmarkt.
• BE is een van de tien landen met gerichte strategieën ter ondersteuning van de arbeidsmarktintegratie van derdelanders waaronder verzoekers om internationale bescherming. De voormalige staatssecretaris voor Asiel en Migratie publiceerde in 2021 een beleidsnota met een sectie gewijd aan de activering van verzoekers om internationale bescherming en de versterking van hun vaardigheden en inzetbaarheid. Er werd tevens een nieuw departement opgericht bij het Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers (Fedasil), dat een actieplan opstelde gericht op de arbeidsmarktintegratie van verzoekers om internationale bescherming.

Deze EMN studie biedt een analyse over hoe EMN-lidstaten de integratie van verzoekers om internationale bescherming op de arbeidsmarkt ondersteunen.

Uit het onderzoek kunnen onder meer de volgende conclusies worden getrokken:

• De meeste EMN-lidstaten hebben tussen 2017 en 2022 een kortere wachttijd toegestaan, van zes maanden of minder. Dit is vooral ingegeven door de wens dat verzoekers sneller zelfvoorzienend worden en sneller integreren als en wanneer hun internationale bescherming wordt verleend.

• Beperkingen op de toegang tot de arbeidsmarkt bevatten onder meer vergunningsvereisten, arbeidsmarkttests en beperkingen op bepaalde sectoren.

• Elf EMN-lidstaten hebben succesvolle werkwijzen geïdentificeerd voor de integratie van verzoekers om internationale bescherming op de arbeidsmarkt. Deze praktijken omvatten doorgaans beroepsonderwijs, taaltraining en beoordeling van vaardigheden.

• Er blijven echter zorgen bestaan over mogelijk misbruik van het asielstelsel en het risico dat verzoekers om internationale bescherming te maken krijgen met onzekere werkomstandigheden en discriminatie op de werkplek.

• Uitdagingen, meestal van praktische aard, werden ook geïdentificeerd bij het zoeken naar werkgelegenheid. De taalbarrière wordt algemeen genoemd als het voornaamste obstakel, gevolgd door problemen bij het herkennen van kwalificaties. In bepaalde landen stuitten verzoekers om internationale bescherming op praktische moeilijkheden als gevolg van de complexiteit en onzekerheid rond de specifieke administratieve procedures die vereist zijn voor toegang tot de arbeidsmarkt. Daarenboven worden verzoekers in bepaalde EMN-lidstaten geconfronteerd met uitdagingen op wetgevingsgebied, zoals de vereiste van aanvullende documentatie die verder gaat dan wat is gespecificeerd in de nationale wetgeving en discrepanties bij het definiëren van de wachtperiode zoals vastgelegd in de nationale wetgeving.

Bron: Myria – European Migration Network