Volgens een nieuw IAO-rapport kan het dichten van de belangrijke lacunes in de zorgdiensten bijna 300 miljoen banen opleveren en een continuüm van zorg tot stand brengen dat armoede zou helpen verlichten, gendergelijkheid zou aanmoedigen en de zorg voor kinderen en ouderen zou ondersteunen. Het rapport wordt gelanceerd aan de vooravond van Internationale Vrouwendag.

Door hardnekkige en aanzienlijke tekortkomingen in de zorgdiensten en het zorgbeleid krijgen honderden miljoenen werknemers met gezinsverantwoordelijkheden onvoldoende bescherming en steun. Nochtans zou de tegemoetkoming aan deze behoeften bijna 300 miljoen banen kunnen opleveren tegen 2035, zo blijkt uit een nieuw rapport van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), getiteld Care at work: Investing in care leave and services for a more gender-equal world of work.

Volgens het rapport hebben drie op de tien vrouwen in de vruchtbare leeftijd, hetzij 649 miljoen vrouwen, onvoldoende zwangerschapsbescherming, die niet voldoet aan de belangrijkste eisen van het IAO-Verdrag inzake de bescherming van het moederschap uit 2000 (nr. 183).

Dit verdrag schrijft minimaal 14 weken zwangerschapsverlof voor met behoud van ten minste tweederde van het vroegere loon, gefinancierd door de sociale zekerheid of publieke middelen. Tweeëntachtig van de 185 landen die in het kader van de studie werden onderzocht, voldeden niet aan deze normen, hoewel betaald zwangerschapsverlof of bescherming van het moederschap een universeel mensen- en arbeidsrecht is. Aan het huidige tempo van hervormingen zal het ten minste 46 jaar duren om in de desbetreffende landen minimumrechten voor zwangerschapsverlof te bekomen, wat betekent dat het objectief van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen van de VN voor 2030 niet zal worden gehaald.

Meer dan 1,2 miljard mannen in de vruchtbare leeftijd leven in een land waar ze geen recht hebben op vaderschapsverlof, hoewel dit zou helpen om de werk- en gezinstaken van zowel moeders als vaders in evenwicht te brengen. Waar vaderschapsverlof bestaat, blijft het kort – het wereldwijd gemiddelde bedraagt negen dagen – waardoor een grote genderkloof ontstaat. Ook wordt er weinig gebruik gemaakt van het recht op vaderschapsverlof; volgens het rapport is dit een gevolg van het lage loon dat ermee gepaard gaat, gendernormen en de beleidsvorming.

De afgelopen tien jaar hebben 21 landen in Europa en Centraal-Azië de bepalingen inzake vaderschapsverlof aangescherpt of ingevoerd, waaronder tien EU-lidstaten, na de goedkeuring in 2019 van de EU-richtlijn betreffende het evenwicht tussen werk en privéleven voor ouders en mantelzorgers. Spanje heeft met name het vaderschapsverlof verlengd van 15 tot 112 dagen, wat overeenkomt met de duur van het zwangerschapsverlof, en Slovakije van 0 tot 197 dagen.

Het rapport biedt een wereldwijd overzicht van nationale wetten, beleidsmaatregelen en praktijken inzake zorg, waaronder moederschap, vaderschap, ouderschap, kinderopvang en langdurige zorg. Het belicht hoe sommige werknemers buiten deze wettelijke bescherming vallen. Het gaat onder meer om zelfstandigen, werknemers in de informele economie, migranten, adoptieouders en LGBTQI+-ouders. Er wordt ook gekeken naar de argumenten voor – en de potentiële impact van – meer investeringen in zorg.

In slechts 40 van de onderzochte landen hebben zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven recht op bescherming tegen gevaarlijk of ongezond werk, in overeenstemming met de IAO-normen. Vrije tijd, inkomenszekerheid en geschikte faciliteiten voor borstvoeding ontbraken ook in veel landen.

De behoefte aan langdurige zorg voor ouderen en gehandicapten is sterk gestegen als gevolg van de toegenomen levensverwachting en de gevolgen van de coronapandemie. Uit de studie blijkt echter dat diensten zoals tehuizen, gemeenschapsdagverblijven en thuiszorg wereldwijd ontoegankelijk blijven voor de grote meerderheid van degenen die dit nodig hebben, hoewel langdurige zorgdiensten essentieel zijn om het recht op gezond en waardig ouder worden te waarborgen.

De IAO roept op om te investeren in een transformatief pakket van zorgmaatregelen, gebaseerd op universele toegang, dat uiteindelijk een betere en meer gendergelijke arbeidswereld tot stand zou brengen. Investeringen in gelijk verlof voor mannen en vrouwen, universele kinderopvang en langdurige zorg zouden tegen 2035 299 miljoen banen kunnen opleveren, blijkt uit het rapport.

“We moeten opnieuw nadenken over de manier waarop we het zorgbeleid vormgeven en zorgdiensten aanbieden, zodat ze een continuüm van zorg vormen dat kinderen een goede start biedt, vrouwen steunt om aan het werk te blijven en voorkomt dat gezinnen of individuen in armoede terechtkomen”, zei Manuela Tomei, directeur van het Departement Arbeidsomstandigheden en gelijkheid bij de IAO. “Het dichten van deze lacunes moet als een investering worden beschouwd die niet alleen de gezondheid en de bestaansmiddelen ten goede komt, maar ook de grondrechten, gendergelijkheid en een betere vertegenwoordiging ondersteunt.”