Ruim een derde van de Vlaamse vrouwelijke werknemers durft zich niet uit te spreken over gevoelige thema’s op het werk. Vooral menstruatie, moederschap en menopauze zijn taboeonderwerpen, maar ook leeftijdsstereotypering bij oudere werknemers. Dat blijkt uit recent onderzoek van Antwerp Management School (AMS) in samenwerking met SD Worx bij 1.700 respondenten.

Vrouwen voelen zich geremder om openlijk te spreken over gevoelige onderwerpen. Ze aarzelen meer om te praten over fouten of prestatieproblemen van collega’s of leidinggevenden. Ook zijn ze terughoudender dan mannen als het gaat om familiale problemen en spreken ze zich minder snel uit over fysieke problemen. Maar de grootste taboes op de werkvloer onder vrouwelijke werknemers zijn de zogenaamde drie M’s: menstruatie, moederschap en menopauze. Meer dan zes op de tien (65%) vrouwen ervaart een gebrek aan openheid over deze onderwerpen binnen hun organisatie.

Ideaalbeeld werknemer vloekt met vrouwelijke stereotypen

Bij de start van de loopbaan botst het beeld van de jonge dynamische werknemer met het stereotiepe beeld van de vrouw die maandelijks kampt met pijn en ongemakken en mogelijk humeurig is vanwege haar maandstonden. In de ‘mid career’ fase valt eenzelfde contrast op: de ideale werknemer bevindt zich op kruissnelheid, is sterk betrokken en vragende partij voor extra rollen en taken. Dat rijmt niet met de vrouw die stereotiep vooral een goede work-lifebalance ambieert en met vallen en opstaan de moederrol tracht te combineren met haar professionele rol.

Tot slot komt in de ‘later career’ fase het beeld van de ideale werknemer als leidersfiguur of senior expert, die sociaal competent, stabiel en zelfverzekerd is niet overeen met het stereotiepe beeld van de vrouw die door de menopauze twijfelt aan zichzelf, emotioneel labiel is en zich schaamt om haar opvliegers.

Stigma

“Getuigenissen onthullen dat vrouwen de topics menstruatie, moederschap en menopauze liever vermijden uit angst om in een slachtofferrol te belanden of gestigmatiseerd te worden”, stelt professor Peggy De Prins van Antwerp Management School. “Zowel het hebben als het niet hebben van kinderen voelt volgens de respondenten aan als een taboe. Verder benadrukten moeders die deelnamen aan het onderzoek de voortdurende uitdaging om een goede balans te vinden tussen werk en gezin. Loopbaanbeslissingen maken die zowel professionele ambities als persoonlijke omstandigheden omvatten, beschouwen ze als hun grootste uitdaging. Tot slot vinden vrouwen vooral het ‘lacherige sfeertje’ rondom menopauze vervelend. Vaak merken ze dat collega’s het niet serieus nemen en dat er onvoldoende informatie of beleid over bestaat.”

55-plussers kunnen zichzelf niet zijn op de werkvloer

Een ander thema dat op de werkvloer een taboe is, is “ageism” of leeftijdsstereotypering. Dat komt steeds vaker voor bij oudere werknemers, zowel bij mannen als vrouwen. Slechts 36% van de 55-plussers heeft het gevoel zichzelf te kunnen zijn op het werk, tegenover 46% bij werknemers jonger dan 35 jaar. Daarnaast laten oudere werknemers minder snel van zich horen, ook al hebben ze goede ideeën. Een derde van oudere collega’s spreekt die ideeën niet uit, terwijl dat jongere werknemers maar voor een vijfde het geval is.

“Leeftijdsstereotypering ligt eigenlijk in het verlengde van de drie M’s”, gaat De Prins verder. “Collega’s van andere leeftijden worden nog te vaak gezien als buitenstaanders, wat het ‘wij tegen zij-gevoel’ versterkt. Om een voorbeeld te geven: iemand kan even willen focussen op makkelijkere of mindere zware taken wanneer die last heeft van haar menopauze of maandstonden. Andere collega’s pakken dit niet steeds goed op en reageren defensief of zelfs aanvallend. Dat kan helaas snel afglijden in toxisch gedrag binnen teams.”

“Nu de sociale verkiezingen zijn afgelopen is het zaak om de bezorgdheden van werknemers, zoals de 3 M’s, effectief bespreekbaar te maken en op zoek te gaan naar oplossingen. Dankzij het sociaal overleg kan dat ook mee op een collectief niveau gebeuren”, voegt Jan Vanthournout, expert in sociale verkiezingen bij SD Worx toe.

Hoe doorbreken we het taboe op de 3 M’s?

Professor De Prins geeft tips en voorbeelden van wat wel en niet te doen:

• Subtiele maatregelen kunnen vrouwen zich comfortabeler laten voelen op de werkvloer. Denk aan aangepaste werkkleding, met bijvoorbeeld donkerkleurige in plaats van witte broeken voor verpleegkundigen, of werkplekken waar werknemers zelf de temperatuur kunnen regelen.
• Formele hr-beleidsmaatregelen zoals flexibele arbeidstijden, hybride werken en hoge jobautonomie, kunnen bijdragen aan een vrouwvriendelijke werkvloer.
• Speelgoedfabrikant Lego zet in op sensibilisering door een uitgebreide bewustwordingscampagne rond de menopauze uit te werken als onderdeel van zijn bredere Diversiteits- & Inclusie-visie.
• Via bestaande gesprekshandleidingen voor direct leidinggevenden kan de dialoog over de 3 M’s gefaciliteerd worden.
• Om stigmatisering te voorkomen, is maatwerk aan te bevelen. Menstruatie- of menopauze verlof voor iedereen zou de slinger te ver doen doorslaan.
• Het doorbreken van het taboe op de 3 M’s kan uiteindelijk ook leiden tot meer transparantie en dialoog over de delicate scheidslijn tussen presenteïsme en absenteïsme op het werk.

Enkele vrouwen getuigen:

• “Ik ben zelf bewust kinderloos, en dat is nog een groot taboe – en niet enkel op de werkvloer.”
• “Na de geboorte van mijn kinderen ben ik 4/5de gaan werken. Sindsdien voel ik me geen volwaardig werknemer meer en mis ik promotiekansen.”
• “Wanneer je in de menopauze belandt, hoor je er niet meer bij. Alsof het over is.”
• “Als ik projecten rond mijn menstruatie heen wil plannen, merk ik argwanend reacties. Dat toont het taboe dat op het topic rust.”
• “Als je als vrouw samenwerkt met veel mannelijke collega’s, dan is het soms heel moeilijk om hen te laten begrijpen hoe zwaar de combinatie werk/gezin kan zijn. Mijn ervaring hierin is dat de meeste mannen die een gezin hebben, zich volop kunnen focussen op het werk omdat ze een partner hebben die thuis alles regelt. Als vrouw krijg je soms snel het label dat je niet flexibel genoeg bent.”

Bron – Dit onderzoek kwam tot stand dankzij een samenwerking tussen het expertisecentrum Next Generation Work van Antwerp Management School, SD Worx en Het Nieuwsblad. De survey werd uitgestuurd onder de titel “Participatiebarometer. Word jij gehoord op het werk?”. Het veldwerk gebeurde in de periode februari-maart 2024 bij een ruime populatie werkende Vlamingen. In totaal werden 1698 ingevulde vragenlijsten verzameld, waaronder uitgesplitst naar geslacht 20% mannen, 79% vrouwen en 1% X, uitgesplitst naar opleidingsniveau 4% lager geschoolden, 18% midden geschoolden en 78% hoog geschoolden, naar functieprofiel 44% arbeiders/uitvoerend bedienden, 43% middenkaders/professionals en 12% hoger kader/directie.