Een van de prioriteiten van het Belgische voorzitterschap van de Raad van de EU is verder te werken aan de sociale dimensie van de Europese Unie, door de principes van de Europese pijler van sociale rechten te implementeren. Die pijler bevat 20 beginselen die de Europese Unie eerlijker en inclusiever moeten maken. In dit kader organiseerde de POD Sociale Integratie op 18 januari 2024 de conferentie ‘Minimuminkomen: naar een vangnet voor iedereen’ in Brussel. Het was een kans voor de lidstaten om de balans op te maken van hun vooruitgang en zich in te zetten voor een sterke sociale bescherming binnen de EU.

Tijdens de conferentie presenteerden de deelnemende lidstaten de vooruitgang die in hun land op het gebied van minimuminkomen[1] is geboekt, een jaar na de goedkeuring van de aanbeveling[2] van de Raad van de EU die hen ertoe aanzette om een toereikend minimuminkomen in te voeren.

Nationale vooruitgang

“Als lidstaat mag België trots zijn op de grote stappen die het de voorbije jaren heeft gezet om een toereikend minimuminkomen te garanderen voor zijn meest kwetsbare burgers. In de loop van deze zittingsperiode is het leefloon geleidelijk met 8% verhoogd, de indexering en de verdeling van de welvaartsenveloppe niet meegerekend. De lancering van het online REMI-instrument in 2023 in 424 OCMW’s zal ook dit streven naar een leefbaar inkomen versterken, omdat het de reële behoeften van gezinnen zal kunnen inschatten en objectiveren op basis van referentiebudgetten. De extra financiële steun via REMI is bedoeld voor iedereen, niet alleen voor wie het leefloon ontvangt. Daarnaast is er onlangs een onderzoek gestart naar nuttige instrumenten om het niet-gebruik van sociale rechten te verminderen. Voor de toekomst hopen we dat de Europese Commissie duidelijke maatregelen zal nemen om de ontwikkeling van toereikende minimuminkomens in alle lidstaten te ondersteunen en zo een eerlijk en waardig leven voor alle Europese burgers te garanderen,” aldus Karine Lalieux, Belgisch minister van Pensioenen en Maatschappelijke Integratie, Personen met een handicap, Armoedebestrijding en Beliris.

Tijdens de ochtend hebben de lidstaten van gedachten kunnen wisselen over onderwerpen zoals de begeleiding van rechthebbende van het minimuminkomen en de genomen initiatieven om de deelname van gerechtigden aan te moedigen. De evolutie van systemen voor het minimuminkomen stond ook centraal in de debatten, waarbij sommige landen recentelijk ingrijpende hervormingen op dit gebied hebben doorgevoerd (zoals Bulgarije, Roemenië, Malta en Frankrijk).

Hoewel er vooruitgang is geboekt, werd benadrukt dat het belangrijk is om bepaalde aspecten verder te verbeteren om ervoor te zorgen dat de systemen voor het minimuminkomen inclusief en effectief zijn.

Bestrijding van non-take-up om een sterke sociale bescherming te garanderen

De lidstaten onderzochten de acties die op nationaal en Europees niveau moeten worden uitgevoerd om het gebruik van het minimuminkomen te verbeteren (onder anderen via formulieren online), de toegang tot inclusieve arbeidsmarkten te bevorderen, de toegang tot ondersteunende diensten te verbeteren en geïndividualiseerde ondersteuning voor alle hulpbehoevenden te bevorderen.

Er is bijzondere aandacht besteed aan het probleem van de ‘non-take-up’, d.w.z. het niet-gebruik van het minimuminkomen. De discussies hadden betrekking op potentiële maatregelen om de non-take-up tegen te gaan – veel lidstaten hebben de nadruk gelegd op hun communicatie-inspanningen om de beschikbare hulp bekender te maken.

Onder de verwachtingen vallen het monitoren van de vooruitgang en hervormingen geïmplementeerd in de EU, het delen van ervaringen tussen lidstaten en de digitale modernisering van tools. In dit kader plant België in 2024 de implementatie van de “CPAS online” tool. Hiermee kunnen mensen die hulp nodig hebben, hun aanvraag volledig discreet online indienen. Deze aanpak heeft als doel de toegang tot het minimuminkomen te vergemakkelijken en de strijd tegen ‘non-take-up’ te ondersteunen.

Dergelijke maatregelen zouden naar verwachting worden besproken tijdens de High-Level Conference over de Europese Pijler van Sociale Pijler, die zal plaatsvinden op 15 en 16 april 2024.

Bron: POD Maatschappelijke Integratie, Armoedebestrijding, Sociale Economie en Grootstedenbeleid

[1] Het leefloon is een minimuminkomen voor mensen die over onvoldoende bestaansmiddelen beschikken. Het is een van de vormen die het recht op maatschappelijke integratie in België kan aannemen.