De opkomst van AI en andere technologische ontwikkelingen gaan onze job een stuk vergemakkelijken. Toch brengt die digitalisering ook uitdagingen met zich mee. Externe dienst voor preventie en bescherming op het werk IDEWE peilde in samenwerking met KU Leuven bij 1.027 werknemers en zelfstandigen in België naar de mate waarin zij ‘techno-stressoren’ ervaren.

In het onderzoek geeft 21.6% van de respondenten aan een gevoel van onzekerheid over hun werk en hun rol te hebben als gevolg van frequente technologische veranderingen (‘techno-onzekerheid’). Daardoor voelen ze zich constant verplicht om zich bij te scholen over die nieuwe toepassingen. 14,1 procent ervaart ook ‘techno-complexiteit’ (het gevoel dat de job opeens veel moeilijker is geworden door die nieuwe technologie), en een gelijkaardig aantal (13,7%) zegt last te hebben van ‘techno-overlading’ (dus dat technologie hen dwingt om meer, sneller en langer te werken). 5,1 percent van de respondenten heeft het gevoel voortdurend gecontacteerd te kunnen worden en steeds verbonden te zijn met het werk door technologieën (‘techno-invasie’).

“We zien dus dat technologie niet alleen vooruitgang, maar ook aandachtspunten met zich meebrengt. Want zeker als mensen verschillende technostressoren tegelijk ervaren, kan dat voor enorme onrust zorgen,” zegt Tinne Vander Elst, onderzoeker bij IDEWE. “Langs de andere kant blijkt slechts 2,6% van de respondenten bang om hun job te verliezen door de mate waarin technologie bepaalde taken kan overnemen. Maar met de opkomst van AI die ook steeds meer de media haalt, valt te verwachten dat dit percentage gaat stijgen: deze ‘techno-onveiligheid’ is dus zeker eentje om extra in het oog te houden voor de toekomst.”

Techno-onzekerheid piekt in kantooromgevingen

Volgens het onderzoek verschilt de mate waarin technostress wordt ervaren per leeftijd: 20,8% van de ondervraagde 55-plussers ervaart techno-complexiteit, tegenover 3,7% van mensen tussen 25 en 34 jaar. Ook bij techno-onzekerheid zien we een duidelijk verschil (27,1% bij 55+ tegenover 13.2% bij mensen tussen 35 en 44 jaar). Wanneer we op sectoren inzoomen zien we dat respondenten die in een kantooromgeving werken, meer technologische veranderingen (‘techno-onzekerheid’) ervaren (35.5%) dan in de zorg (18.2%) en het onderwijs (13.7%). Bij de overheid scoort een groter deel van de respondenten (5.8%) hoog op techno-onveiligheid dan de in de zorgsector (1.0%).

“Ook frappant is dat respondenten met een diploma en/of werkervaring in de ICT evenveel technostress ervaren als andere werknemers, met uitzondering voor de stressor ‘techno-complexiteit’. Aangezien technologie hun beroep of achtergrond is, zou je eerder verwachten dat ze minder technostress ervaren. Langs de andere kant evolueert hun vak almaar sneller en bedreigt AI mogelijk een aantal ICT jobs zoals programmeren. Een belangrijk aandachtspunt dus voor werkgevers in die sector en leidinggevenden van ICT-afdelingen: wees hier voldoende waakzaam voor en peil vaak genoeg naar de mate van technostress bij je werknemers,” zegt Vander Elst.

Impact op werkervaring en welzijn

Wanneer werknemers een of meerdere technostressoren in hoge mate ervaren, heeft dit impact op hun werkervaring. “Onze studie toont algemeen een duidelijk verband tussen de technostressoren enerzijds en minder jobtevredenheid, meer emotionele uitputting, minder bevlogenheid en een minder goede performantie anderzijds. We zien ook een positievere houding tegenover het gebruik van technologie wanneer mensen die stressoren minder ervaren,” vervolgt Vander Elst. “Als werkgever is het dus cruciaal om je bewust te zijn van de uitdagingen die gepaard gaan met die digitale ontwikkelingen en om die zoveel mogelijk in te perken.”

Zo geef je technostress geen kans

“Dat je als bedrijf vooruit moet op het vlak van technologie, daar bestaat geen twijfel over. Technologie kan het werk kwalitatiever, efficiënter en aangenamer maken. Alleen moet je vermijden dat die vooruitgang tenietgedaan wordt door potentiële negatieve effecten. Want er is best veel om rekening mee te houden: naast de vijf technostressoren uit dit onderzoek kunnen technologische veranderingen ook leiden tot o.a. sociale isolatie door verminderde menselijke interactie, onpersoonlijke werkomgevingen, privacy- en ethische zorgen en verminderde vaardigheidsontwikkeling. En ook de technologie zelf kan averechts werken: het risico bestaat onder andere dat mensen te véél vertrouwen krijgen in de technologie en daardoor bijvoorbeeld onvoldoende kritisch omgaan met de output van AI-tools als Chat GPT,” zegt Lode Godderis, CEO van IDEWE.

“Weeg dus de voordelen en nadelen van nieuwe technologie goed af voor je ze implementeert”, vervolgt Godderis. “En is de balans positief, neem dan binnen een solide change management-aanpak de nodige maatregelen om alle mogelijke negatieve effecten tot een minimum te beperken: betrek de relevante werknemers bij de beslissingen rond technologie, communiceer er goed over, en bied voldoende training en andere ondersteuning aan. Ons onderzoek wijst uit dat er een positieve relatie is tussen deze ‘hulpbronnen’ en het welzijn en de performantie van werknemers.”

Bron: IDEWE bevroeg tussen 21 tot en met 28 maart 2023 1.027 werknemers en zelfstandigen omtrent thema’s zoals digitale veranderingen, technostressoren, de houding ten aanzien van technologieën, de ondersteunende rol van de leidinggevende en de organisatie, en welzijn, in samenwerking met KU Leuven. Het betreft een steekproef met werkers weerhouden na data cleaning, waarbij gecontroleerd werd voor mogelijke dubbele deelname en niet aandachtig invullen van de vragenlijst. De steekproef is typisch voor online surveys vrij hoog opgeleid. Het betreft dus een niet-representatieve steekproef voor de populatie van werkenden in België.