Digitale arbeidsplatformen zijn de afgelopen tien jaar wereldwijd vervijfvoudigd volgens een nieuw rapport van de IAO: World Employment and Social Outlook 2021. Deze groei onderlijnt de noodzaak van een internationale beleidsdialoog en samenwerking inzake regelgeving om de kans op waardig werk meer consistent te verzekeren en de groei van duurzame bedrijven te bevorderen.

Volgens het rapport World Employment and Social Outlook 2021: The role of digital labour platforms in transforming the world of work, bieden digitale arbeidsplatformen nieuwe arbeidskansen, onder meer voor vrouwen, personen met een handicap, jongeren en mensen die aan de rand staan van de arbeidsmarkt. Platformen bieden bedrijven ook toegang tot een grote flexibele beroepsbevolking met uiteenlopende vaardigheden, terwijl zij hun klantenbestand uitbreiden.

Het rapport richt zich op de twee belangrijkste types van digitale arbeidsplatformen: online platformen, waarbij werknemers taken online en op afstand uitvoeren, en platformen gebaseerd op locatie, waarbij individuen taken op een specifieke locatie uitvoeren, zoals bv. taxichauffeurs en bezorgers. De bevindingen zijn gebaseerd op enquêtes en interviews met zo’n 12,000 werknemers en vertegenwoordigers van 85 bedrijven over de hele wereld in verschillende sectoren.

Nieuwe uitdagingen voor werknemers en bedrijven

De uitdagingen voor platformwerkers hebben betrekking op de arbeidsomstandigheden, de regelmaat van het werk en het inkomen, en het gebrek aan toegang tot sociale bescherming, syndicale vrijheid en het recht op collectief onderhandelen. Werktijden kunnen vaak lang en onvoorspelbaar zijn. De helft van de werknemers van onlineplatforms verdient minder dan 2 dollar per uur. Bovendien zijn er op sommige platformen aanzienlijke loonverschillen tussen mannen en vrouwen. De coronapandemie heeft veel van deze problemen nog eens extra onder de aandacht gebracht.

Veel bedrijven worden dan weer geconfronteerd met problemen in verband met oneerlijke concurrentie, gebrek aan transparantie wat betreft gegevens en prijzen, en hoge commissies. Kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s) krijgen moeilijk toegang tot financiering en digitale infrastructuur.

Door de nieuwe mogelijkheden die digitale arbeidsplatformen creëren, vervaagt het voorheen duidelijke onderscheid tussen werknemers en zelfstandigen nog meer. De arbeidsvoorwaarden worden grotendeels gereguleerd door de dienstverleningsovereenkomsten van de platforms, die vaak eenzijdig worden bepaald. Algoritmen vervangen in toenemende mate mensen bij het toewijzen en evalueren van werk en het monitoren van werknemers.

Aangezien platformen in meerdere jurisdicties actief zijn, is een coherent en gecoördineerd beleid nodig om ervoor te zorgen dat zij waardig werk bieden en de groei van duurzame bedrijven bevorderen.

“Digitale arbeidsplatformen bieden kansen die voorheen niet bestonden, met name voor vrouwen, jongeren, gehandicapten en gemarginaliseerde groepen in alle delen van de wereld. Dat moet worden toegejuicht. De nieuwe uitdagingen die zij met zich meebrengen, kunnen worden aangepakt door middel van een wereldwijde sociale dialoog, zodat werknemers, werkgevers en regeringen volledig en in gelijke mate kunnen genieten van deze vooruitgang. Alle werknemers, ongeacht hun arbeidsstatus, moeten hun fundamentele rechten op het werk kunnen uitoefenen,” zei Guy Ryder, directeur-generaal van de IAO.

Digitale kloof
De kosten en baten van digitale platformen worden niet gelijk verdeeld over de wereld. 96% van de investeringen in dergelijke platforms is geconcentreerd in Azië, Noord-Amerika en Europa. 70% van de inkomsten is geconcentreerd in slechts twee landen, de Verenigde Staten en China.

Werk op online platformen wordt uitbesteed door bedrijven in het noorden en uitgevoerd door werknemers in het zuiden, die minder verdienen dan hun collega’s in de ontwikkelde landen. Deze ongelijke groei van de digitale economie bestendigt een digitale kloof en dreigt de ongelijkheid te vergroten.

Een weg vooruit
Veel regeringen, bedrijven en werknemersvertegenwoordigers, waaronder vakbonden, pakken deze kwesties aan, maar hun reacties zijn uiteenlopend. Dit leidt tot onzekerheid voor alle partijen.

Aangezien digitale arbeidsplatformen in verschillende rechtsgebieden actief zijn, is een internationale beleidsdialoog en -coördinatie nodig om de zekerheid van de regelgeving en de toepassing van de internationale arbeidsnormen te waarborgen, stelt het rapport.

Het rapport roept op tot een wereldwijde sociale dialoog en samenwerking op regelgevingsgebied tussen digitale arbeidsplatformen, werknemers en regeringen. Dit kan mettertijd leiden tot een meer effectieve en consistente aanpak van een aantal doelstellingen om ervoor te zorgen dat:

• De arbeidsstatus van werknemers correct wordt geclassificeerd en in overeenstemming is met de nationale classificatiesystemen.
• Er transparantie en verantwoordingsplicht is wat betreft algoritmen voor werknemers en bedrijven.
• Zelfstandige platformwerkers het recht hebben om collectief te onderhandelen.
• Alle werknemers, ook platformwerkers, toegang hebben tot adequate socialezekerheidsuitkeringen, door de uitbreiding en aanpassing van beleids- en wettelijke kaders waar nodig.
• Platformwerkers toegang hebben tot de rechtbanken van het rechtsgebied waarin zij zich bevinden, als zij dat willen.

Bron : IAO – International Labor Organisation