Op 5 maart lanceerde de Commissie bij monde van commissaris Mînzatu de diverse werven die Europa de komende maanden zal aanboren teneinde een antwoord te bieden op de tekorten aan arbeidskrachten en werknemers met de nodige vaardigheden. Volgens Europese cijfers kampt bijna vier vijfde van de Europese kmo’s met dergelijke tekorten, wat een negatieve impact heeft op de Europese competitiviteit.

De noden zijn acuut: 33% van de Europese tieners faalt in basiswiskunde, 25% haalt onvoldoendes in wetenschappen en bijna de helft ontbreekt het aan basisvaardigheden. Ook de volwassen populatie staat er niet goed voor, met significante achterstanden in digitale en basisvaardigheden.

Met een industrie en economie die aan sneltempo transformeren, wordt de scholings- en vaardighedenachterstand er enkel groter op en kunnen de klassieke vormingsstructuren steeds moeilijker volgen. De Commissie zal daarom 150 miljard euro in diverse initiatieven pompen:

1. Basisvaardigheden aanscherpen: Europa wil door middel van een Action Plan on Basic Skills inzetten op leesvaardigheid, wiskunde, wetenschappen, digitale geletterdheid, maar ook ‘burgerlijke geletterdheid’ (citizenship literacy) waarin onder meer mediageletterdheid, ‘preparedness’ en ‘burgerschapseducatie’ opgenomen worden. De Commissie zal een Basic Skills Support Scheme voorstellen waar scholen gebruik van kunnen maken; een Teachers and Trainers Agenda om tekorten in het lerarenkorps aan te pakken en carrières in het onderwijs te boosten; een EU VET Strategy om beroepsonderwijs aantrekkelijker, innovatiever en inclusiever te maken, net als een STEM Education Strategic Plan om excellentie in STEM-onderwijs aan te zwengelen.

Daarnaast worden concrete doelstellingen tegen 2030 geformuleerd:

• Onderprestatie in geletterdheid, wiskunde, wetenschappen en digitale skills wordt teruggedrongen tot maximaal 15%. Topprestaties moeten eveneens minstens 15% uitmaken.
• Minstens 45% van leerlingen in middelbaar beroepsonderwijs volgt een STEM-opleiding, waarvan minstens 1 op 4 meisjes.
• Minstens 32% van de studenten in hoger onderwijs volgt een STEM-opleiding, waarvan minstens 2 op 5 vrouwelijke studenten.
• Minstens 5% studenten neemt deel aan ICT-PhD-programma’s, waarvan 1 op 3 vrouwen.
• 1 miljoen vrouwen volgt een STEM-opleiding.

2. Opleiding op de werkplek: reskilling en upskilling, net als het veranderen van de mindset ten opzichte van vorming worden gefaciliteerd door middel van het (financieel) stimuleren en ondersteunen van ondernemingen die geïmpacteerd (zullen) worden door transitie en transformatie in hun sector. Het Reinforced Pact for Skills wil meer werknemers in strategische sectoren upskillen en reskillen, en EU Skills Academy’s zullen de nodige vaardigheden voorzien voor sectoren in transitie.

Voor industrieën die die uitdagingen vandaag reeds ondervinden, stelt de Commissie de Skills Guarantee for Workers voor, met ondersteuning in training, reskilling en actieve arbeidsmaatregelen voor bedrijven die hun werknemers ondersteunen die anders het risico lopen hun job te verliezen of die begeleid zouden kunnen worden naar een andere job. Europa kijkt in eerste instantie naar de auto-industrie als piloot voor dat project.

Voor het opleiden van mensen voor tewerkstelling in sectoren met tekorten, wil de Commissie inzetten op partnerschappen tussen universiteiten en bedrijven.

3. Versterken van arbeidsmobiliteit binnen de Unie door middel van de automatische erkenning van vaardigheden (in plaats van diploma’s) via het Skills portability initiative.

Daarnaast wil Europa bijzondere aandacht besteden aan beroepsonderwijs en de aantrekkelijkheid ervan, alsook het aantal leerlingen opkrikken. De Commissie wil eveneens inzetten op hoger onderwijs en ingenieursopleidingen.

4. De EU aantrekkelijker maken voor buitenlands talent door middel van de EU Talent Poolwaarbij internationale profielen gematcht kunnen worden met de noden van de Europese industrie en waarvoor een legaal migratiepad voorzien wordt. Daarnaast wil de Commissie gericht inzetten op het aantrekken van buitenlandse onderzoekers, doctoraatsstudenten en postdocs door middel van beurzen en een visumprogramma dat eveneens toegang geeft tot de arbeidsmarkt en ondernemerschap binnen de EU.

5. Nood aan meer data voor prognoses rond de nodige vaardigheden, betere anticipatie en analyse door middel van de oprichting van een EU Skills Observatory.

6. Beter stroomlijnen van bestaande financieringsstromen en -beslissingen zoals ESF+, Erasmus+ en het Europees Herstelfonds, en een nieuwe Europese Semester-aanbeveling voor alle lidstaten inzake opleiding en skills.

Om die initiatieven te adviseren en aan te sturen, zullen de Europese sociale partners, samen met vertegenwoordigers van bedrijven en sectoren, actief betrokken worden in de schoot van een high-level skills board waarvan ook de nationale ministers van onderwijs deel zullen uitmaken.

We berekenden reeds dat voor 63% van de profielen minstens een professioneel toepassingsniveau van datageletterdheid nodig zal zijn tegen 2030, en wezen er reeds op dat de vergrijzing enerzijds, en de digitale en energietransities anderzijds zullen leiden tot genadeloze mismatches op de arbeidsmarkt en risico’s voor onze competitiviteit als we niet volop gaan inzetten op anticipatie op het vlak van nodige skills, upskilling en reskilling. Extra inspanningen zijn nodig om de arbeidsmarkt voor te bereiden op de skillstransities, en ondernemingen te ondersteunen in het aantrekken van werknemers met de nodige vaardigheden. Deze Europese agenda kan de lidstaten daarbij, in nauwe samenwerking met de Europese sociale partners en vertegenwoordigers uit ondernemingen en bedrijven, de nodige ondersteuning bieden om er vervolgens verder mee aan de slag te gaan.

Bron: VBO – Competentiecentrum Werk & Sociale zekerheid