Ook kleine kmo’s ontsnappen niet aan die verontrustende evolutie. Bijna 30% van kmo’s met minder dan twintig medewerkers heeft te kampen met medewerkers die langer dan een maand afwezig zijn door ziekte of een privé-ongeval. Dat blijkt uit een onderzoek van Securex, partner in tewerkstelling en ondernemerschap. De bevindingen onderstrepen de noodzaak van gerichte preventie en actieve aanpak van re-integratie, ook in kleinere kmo’s in een economisch landschap waar 90% van de bedrijven minder dan 20 werknemers telt.

90% van de Belgische bedrijven zijn kmo’s tot twintig werknemers. Bij 27,8% van die kleine kmo’s waren in 2022 werknemers in dienst die minstens een maand afwezig waren door ziekte of privé-ongeval. Van wie langer dan een maand uit is door ziekte, gaat 42% niet binnen het jaar terug aan het werk bij dezelfde werkgever. Een op de tien kleine kmo’s (9,7%) heeft minstens één werknemer die langer dan een jaar afwezig is door ziekte of privé-ongeval. 16,8% van de bedrijven tot vier werknemers heeft minstens één werknemer die langer dan één maand afwezig is. In bedrijven met 5 tot 9 werknemers of 10 tot 19 werknemers loopt dit percentage op tot respectievelijk 56,1% en 77,6%.

Gedurende die periode missen zij dus liefst minstens een kwart van hun normale bezetting. Bij bedrijven met vijf tot negen werknemers of tien tot negentien werknemers hebben respectievelijk 56,1% en 77,6% minstens één medewerker die langer dan een maand afwezig is door ziekte of privé-ongeval.

Middellang absenteïsme leidt tot langdurig absenteïsme

Uit het onderzoek blijkt dat 42% van de werknemers die meer dan een maand afwezig zijn door ziekte niet binnen het jaar terug aan de slag gaat bij dezelfde werkgever. Globaal gezien heeft één op de tien kmo’s met tot 20 werknemers in ons land (9,7%) minstens één werknemer die langer dan een jaar afwezig is. Eerder onderzoek van Securex toonde ook aan dat wanneer werknemers in kleine ondernemingen zich ziekmelden, dat gemiddeld gezien ook voor een langere periode is dan in grotere ondernemingen.

Bij werkgevers met minder dan vijf medewerkers heeft een op de twintig (4,7%) een werknemer in dienst die langer dan een jaar afwezig is. Bij kmo’s met vijf tot negen werknemers loopt dat op tot 20,8%. En bij bedrijven met tien tot negentien werknemers stijgt dat percentage zelfs tot 35,9%.

Preventief altijd beter dan reactief

Heidi Verlinden, Research Project Manager bij Securex: “In deze cijfers zijn de afwezigheden wegens arbeidsongeval dan nog niet opgenomen. Meer dan een derde van middellange en lange ziekteafwezigheden wordt veroorzaakt door psychosociale problemen zoals stress, burn-out of grensoverschrijdend gedrag. Een ander derde komt er door problemen met spieren en gewrichten zoals rugpijn en nekpijn. Dat zijn oorzaken waarvoor ook kleine kmo’s sterk kunnen inzetten op preventie van ziekteafwezigheid, op maat van hun bedrijfsomgeving en sectoractiviteit.”

Door maximaal in te zetten op preventie kunnen werkgevers mogelijke oorzaken van ziekteafwezigheid identificeren en aanpakken voordat ze zich voordoen. Werkgevers kunnen hulpbronnen voor hun medewerkers beschikbaar stellen en hierover intern communiceren. Kleine kmo’s kunnen via een externe dienst voor preventie en bescherming op het werk contact met een arbeidsarts of een preventieadviseur mogelijk maken, en de werknemer en zijn leidinggevende kunnen er begeleid worden bij de terugkeer naar de werkvloer. De medewerker kan gecoacht worden om een goede balans te vinden, te blijven inzetten op gezondheid en herstel, stresshantering en communicatieve vaardigheden. Ook de leidinggevende en de zaakvoerder kunnen coaching of opleiding krijgen over hoe correct omgaan met afwezigheden en op de juiste manier contact te houden met medewerkers, hoe de terugkeer naar werk begeleiden en informeren over de mogelijke opties.

En ook in kleinere kmo’s kan er ruimte zijn om te investeren in werkbaar werk. Dat start met het bouwen aan een vertrouwenscultuur waarin de behoeftes en grenzen van medewerkers open en constructief bespreekbaar zijn. Vervolgens kan ingezet worden op het personaliseren van het werk, mogelijk op vlak van onder meer jobinhoud, werklocatie, werktijden en verloning op maat via een cafetariaplan. Daarnaast is het cruciaal om een prioriteit te maken van ondersteunend leiderschap binnen de organisatie, waar zowel aan- als afwezige medewerkers baat bij hebben.

Vertrouwen en dialoog zijn sleutels tot succesvolle re-integratie

Vertrouwen en dialoog zijn de sleutel tot een succesvolle re-integratie van de werknemer. En tijd speelt een belangrijke rol, aangezien de kans op een terugkeer afneemt naarmate de afwezigheid langer duurt. Op een gepaste manier het contact behouden met medewerkers die afwezig zijn, is cruciaal om de relatie te onderhouden en samen naar de toekomst te kijken. Maar dit moet altijd gebeuren met wederzijdse goedkeuring en zonder druk. Duidelijke en toegankelijke communicatie door de werkgever over de re-integratie maakt een belangrijk verschil. Eerder onderzoek van Securex4 toonde immers aan dat ook stress bij de werknemer over het administratieve luik van de re-integratie vaak een hindernis vormt voor een (snelle) terugkeer.

Jacqueline Jost, expert psychosociaal welzijn bij Securex: “Het doel moet zijn om ook tijdens de ziekteafwezigheid een open dialoog te voeren met de werknemer en samen te bekijken welke aanpassingen mogelijk zijn binnen de werkomgeving. Dat kan de drempel voor een duurzame en snellere terugkeer aanzienlijk verlagen. Samen met de werknemer kan je kijken naar mogelijke al dan niet tijdelijke aanpassingen van de job, en/of geleidelijke opbouw via een progressieve werkhervatting en flexibele uren. Hoewel die regelingen uitdagend kunnen zijn voor kleinere bedrijven, zijn ze cruciaal om werknemers in staat te stellen op een gezonde en productieve manier weer aan het werk te gaan.”

Bron: de cijfers in dit onderzoek zijn gebaseerd op afwezigheidsgegevens geregistreerd in het jaar 2022 door werkgevers in de klantenportefeuille van het sociaal secretariaat van Securex. De cijfers betreffen het aantal werkgevers met minstens één werknemer afwezig door ziekte of privé-ongeval sinds minimum één maand gedurende het kalenderjaar 2022. De steekproef bestaat uit 20.171 werkgevers uit de Belgische privésector met minder dan 20 werknemers in het laatste kwartaal van 2022. De steekproef is representatief voor bedrijfsomvang. Dit betekent dat de verdeling van de steekproef over de drie categorieën (1-4 werknemers, 5-9 werknemers en 10-19 werknemers) vergelijkbaar is met de verdeling in de Belgische arbeidsmarkt volgens de nationale RSZ-cijfers.