De werkzaamheidsgraad van personen met een migratieachtergrond en arbeidshandicap is in Vlaanderen, ondanks inspanningen, al jarenlang erg laag. Terwijl 77% van de Vlamingen tussen 20 en 64 jaar aan het werk is, is dat voor personen met een migratieachtergrond (geboren buiten EU27) meer dan tien procent lager (62,7%). Personen met een arbeidshandicap vinden nog moeizamer werk: slechts een kleine helft (46,5%) is aan de slag. Naar aanleiding van haar twintigste verjaardag maakt de Commissie Diversiteit bij de SERV de balans op en ziet nog heel wat beleidsuitdagingen voor Vlaanderen. De werkgevers- en werknemersorganisaties, LEVL en Handicap en Arbeid die in de commissie vertegenwoordigd zijn, doen daarom een oproep naar de Vlaamse politici en de volgende Vlaamse Regering om fors in te zetten op maatregelen voor een duurzame, inclusieve arbeidsmarkt.

Danny Van Assche, ondervoorzitter SERV en Commissie Diversiteit: “Hoewel de Vlaamse Regering in de voorbije twintig jaar waardevolle initiatieven heeft genomen, ziet de Commissie Diversiteit bij de SERV nog heel wat uitdagingen voor het Vlaamse gelijke kansen- en diversiteitsbeleid. Omgaan met diversiteit in de samenleving is niet gemakkelijk. Toch blijft het zaak om diversiteit in al haar complexiteit te omarmen en beleid te voeren dat niet alleen focust op werk maar ook op onderwijs, kinderopvang, huisvesting … De Commissie Diversiteit heeft alvast acht beleidsprioriteiten klaar voor de volgende Vlaamse Regering, zoals inzetten op kwaliteitsvolle data, de talenten van alle jongeren aanspreken, de voorbeeldrol van de overheid waarmaken en inclusieve werkvloeren ondersteunen.”

Diversiteit is complexer dan twintig jaar geleden

Diversiteit is op twintig jaar tijd complexer geworden. Diversiteit is al lang een feit in de de grote steden maar in mindere mate dringt het ook door tot in elke (kleine) gemeente of stad. Diversiteit is ook minder dan vroeger een zaak van enkele sectoren zoals horeca of transport maar van alle sectoren. En terwijl mensen met een migratieachtergrond vroeger uit de klassieke immigratielanden kwamen zoals Turkije of Marokko, is er nu migratie vanuit de hele wereld. Naast deze verruiming is er ook sprake van verdieping van diversiteit en spreken we over superdiversiteit. Deze veranderingen gaan sneller dan dat politici er een antwoord op vinden. Toch zou deze (super)diversiteit veel meer het uitgangspunt moeten worden van alle beleid.

Zet in op kwaliteitsvolle data en wetenschappelijk onderzoek over de kansengroepen

Kwaliteitsvolle data en wetenschappelijke inzichten over de kansengroepen zijn essentieel om een arbeidsmarktbeleid te voeren dat focust op de juiste zaken en afgestemd is op de realiteit. Om bv. de potentiële arbeidsreserve te stimuleren en te ondersteunen naar werk is kennis nodig over de verschillende groepen in die potentiële arbeidsreserve. Daarvoor zijn o.a. data nodig over de grootte, inzetbaarheid en het effectieve bereik van verschillende groepen, de ingezette instrumenten en ervaren drempels naar werk. Ook is er onderzoek nodig naar onderliggende factoren en dynamieken om kansengroepen naar werk te leiden. De koppeling van verschillende databanken is daarvoor cruciaal.

Zet in op jongeren

Ondanks de arbeidsmarktkrapte hebben heel wat jongeren het vandaag moeilijk om werk te vinden. Binnen deze groep hebben de jongeren met een migratieachtergrond en arbeidshandicap het nog moeilijker. Enkele cijfers:

• De jeugdwerkloosheid ligt ruim drie keer hoger dan de algemene werkloosheid (11,0% t.o.v. 3,2%). Eén op de tien van deze jonge werkzoekenden zonder werk heeft een arbeidshandicap en één op de vier heeft een migratieachtergrond.
• In het schooljaar 2020-2021 verliet gemiddeld 12% van alle leerlingen het onderwijs vroegtijdig zonder kwalificaties. Voor jongeren met een niet EU-nationaliteit is dat meer dan dubbel zo hoog (38,1%).
• Het aandeel jongeren in een NEET-situatie (zonder werk, opleiding of vorming) is drie keer hoger bij jongeren geboren buiten de EU27 (19,7%) dan jongeren geboren in België (6,3%). Bij jongeren die hinder ondervinden door een handicap of ziekte is dat 28,4%, zonder hinder is dat 5,4%.

Eén van de beleidsprioriteiten van de Commissie Diversiteit is daarom om de ongekwalificeerde uitstroom verder terug te dringen. Dat kan bv. door bij de studiekeuze meer aandacht te hebben voor de specifieke noden, competenties en talenten van jongeren in kwetsbare situaties en hen correcte informatie te geven over arbeidsmarktperspectieven van studierichtingen. Daarnaast zijn er ook meer alternatieven nodig voor jongeren voor wie de schoolbanken niet (meer) de beste leeromgeving zijn: leerjobs zijn bv. een interessant alternatief maar zijn nu enkel toegankelijk voor jongeren die minstens twee jaar uitgeschreven zijn in het secundair onderwijs. Laat VDAB en haar partners ook veel meer outreachend werken naar jongeren met meer kwetsbare profielen uit de kansengroepen. Zelf vinden ze niet altijd de weg. Eens aan het werk zou het ook helpen als VDAB jongeren met een precair profiel de eerste maanden nog wat verder zou begeleiden om vragen te beantwoorden, misverstanden weg te werken en een warme overdracht te garanderen.

Laat de overheid haar voorbeeldrol beter waarmaken

De Vlaamse overheid vormt, samen met de 300 Vlaamse steden en gemeenten en de ruim 4 000 onderwijsinstellingen, een grote werkgever in Vlaanderen. Ze hebben een belangrijke voorbeeldrol voor gelijke kansen en diversiteit. Hier ziet de Commissie Diversiteit nog heel wat marge voor verbetering. Zo was in 2022 26,5% van de Vlaamse beroepsbevolking van buitenlandse herkomst en had 14,4% een handicap of chronische ziekte. Kijken we naar het Vlaams overheidspersoneel dan maken ze respectievelijk slechts 13,1% en 2,5% van het personeel uit.

Daarnaast is het wegvallen van het strategisch meerjarenplan voor het gelijke kansen- en diversiteitsbeleid van de Vlaamse overheid met daaraan gekoppelde streefcijfers een doorn in het oog van de Commissie Diversiteit. Nochtans is dat vereist binnen de regelgeving en een belangrijke basis voor alle betrokkenen. De Commissie Diversiteit dringt erop aan hier prioritair werk van te maken en ook voor de Vlaamse lokale besturen en onderwijsinstellingen in te zetten op een verdere uitwerking én uitvoering van zo’n kader voor diversiteitsbeleid met ambitieuze streefcijfers.

Zet in op inclusieve werkvloeren

In een (super)diverse samenleving is het tot slot belangrijk dat de overheid samen met alle stakeholders inzet op inclusieve werkvloeren. Deze inclusieve werkvloeren komen er echter niet vanzelf. Ondernemingen hebben nood aan maatgerichte expertise en dienstverlening, kennisdeling en financiële ondersteuning, zoals bv. sensibilisering en ondersteuning om kritisch te kijken naar vereisten in vacatures en de eigen rekruteringsaanpak en het delen van goede praktijken. Belangrijk is ook om steeds voldoende oog te hebben voor het creëren van draagvlak op de werkvloer. Discriminatie mag geen plaats krijgen en vraagt een krachtdadige tweesporenaanpak via sensibilisering en stimulering en via handhaving.

Bron: SERV