De afgelopen drie jaar heeft zich in Europa wél een matiging doorgezet die al sinds 2007 is gestart, en dit vooral bij de iets kleinere beursgenoteerde ondernemingen. De matiging is het sterkst in het Verenigd Koninkrijk, zo blijkt uit het jaarlijkse onderzoek naar topsalarissen door professor Xavier Baeten en onderzoekster Bieke Huyst van het Executive Remuneration Research Centre aan Vlerick Business School. Het staal van 2013 bestaat uit 512 beursgenoteerde ondernemingen in België, Frankrijk, Nederland, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Er is specifieke aandacht voor de evolutie over de afgelopen drie jaar, de pensioentoezeggingen en de determinanten van de variabele remuneratie.

Over de vijf landen heen heeft ongeveer de helft van de bedrijven (49%) over de afgelopen drie jaar geen salarisstijging toegekend aan de CEO of zelfs het salaris laten dalen. De CEO’s in het Verenigd Koninkrijk zijn het strengst behandeld: daar heeft 61% geen stijging gekregen. Er moet wel gezegd worden dat de Britse CEO’s nog steeds duidelijk meer betaald worden dan hun Europese collega’s. Duitsland was dan weer het soepelst: daar hebben 7 CEO’s op de 10 een stijging gekregen. In België is het salaris van 43% van de CEO’s gelijk gebleven of gedaald.

Grote nationale verschillen

Er bestaan grote verschillen tussen de landen, zowel op het vlak van de hoogte van de salarissen, als wat de samenstelling van de pakketten betreft. De best betaalde CEO’s vinden we terug in het Verenigd Koninkrijk, gevolgd door Duitsland. Voor het eerst overtreffen de Duitse salarissen in de grootste bedrijven (3.438.000 €) die van de UK (3.401.000 €). Wat de samenstelling van het pakket betreft, ligt het overwicht in de UK en Duitsland op de variabele remuneratie (resp. 67% en 61% van het totale pakket). België en Frankrijk zijn duidelijk meer risico-avers, met resp. 34% en 33% variabel. Nederland bevindt zich in de middenmoot met 42% variabel.

Een ander sterk landeneffect zien we op het vlak van aandelengerelateerde remuneratie. Die is duidelijk populairder in Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Xavier Baeten: “Dit heeft te maken met de andere aandeelhoudersstructuur. In beide landen spelen institutionele beleggers een grotere rol en die zijn sterke voorstander van aandelengerelateerde remuneratie om de belangen van de CEO af te stemmen op die van hen.”

Daar waar in de andere landen ‘performance shares’ (aandelen waarvan de toekenning gebonden is aan het realiseren van bepaalde prestatiecriteria) aan belang winnen, zijn aandelenopties in België nog steeds bijzonder populair. 68% van de Belgische bedrijven die aandelengerelateerde remuneratie toekennen, doen dit onder de vorm van aandelenopties, terwijl dit amper 14% bedraagt voor de totale steekproef. Xavier Baeten: “Dit heeft alles te maken met de Belgische fiscale behandeling van aandelenopties. Ik zie niet in waarom performance shares een andere, minder gunstige, fiscale behandeling zouden moeten ondergaan, eerder integendeel.”

Waarvoor betalen bedrijven?

Het onderzoek van dit jaar besteedt bijzondere aandacht aan de indicatoren die aan de grondslag liggen van de bonus. Daar krijgen we een heel duidelijk beeld: 72% van de bedrijven gebruiken een winstgevendheidsindicator om de variabele remuneratie te bepalen. Dit is met zeer grote voorsprong de belangrijkste indicator. Als we de indicatoren groeperen, stellen we vast dat 78% van de bedrijven winstgevendheidsindicatoren (‘profit’) gebruiken, tegenover slechts 16% die (ook) sociale indicatoren (‘people’) hanteren, en 14% die (ook) milieu-indicatoren (‘planet’) hanteren. Een interessante vaststelling is dat de meest succesvolle bedrijven een mix gebruiken. Xavier Baeten: “Ook al is duurzaamheid een heel belangrijk maatschappelijk gegeven, we stellen vast dat dit nog niet is doorgedrongen in de remuneratiesystemen van de meeste bedrijven.”

De hoogte van de topsalarissen wordt nog steeds in eerste instantie bepaald door de grootte van de onderneming. Een andere factor die een significante rol speelt, is het land waarin het bedrijf gevestigd is. Op een zeer grote afstand worden deze factoren gevolgd door de winstgevendheid van het bedrijf, die een duidelijk ondergeschikte rol speelt. Xavier Baeten: “Het valt op dat, over de laatste jaren, het land waarin het bedrijf gevestigd is aan belang wint. Dit heeft ongetwijfeld te maken met het feit dat heel wat landen wetten en codes hebben uitgevaardigd in een poging uitwassen tegen te gaan. Het betekent echter ook dat we niet echt kunnen praten van een Europese visie, en dat is op zich jammer.”